PROW do poprawki

16,5 mld zł trafiło już do rolników w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-20. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przedstawiła w styczniu harmonogram naboru wniosków na ten rok. Resort rolnictwa nie ukrywa jednak, że zabiega w Komisji Europejskiej o wprowadzenie wielu zmian w programie.

Początek roku był okazją do podsumowania pracy ARiMR w ostatnich 12 miesiącach. – Mogę pogratulować jej pracownikom bardzo dobrego wywiązania się ze swoich zadań. Szybkość wypłaty pieniędzy, zwłaszcza pomocy po suszy, została doceniona także przez rolników – chwalił minister rolnictwa Jan K. Ardanowski podczas konferencji zorganizowanej 7 stycznia.

Trzeba wydać, by nie stracić

– Liczby nie kłamią – stwierdził Ryszard Zarudzki, wiceminister rolnictwa nadzorujący ARiMR. – Od zainaugurowania PROW 2014-20 agencja wypłaciła już rolnikom 16,5 miliarda złotych. To 28,4 procent dostępnej puli. W sumie przyjęła około 3,5 miliona wniosków, oczywiście czasami od tych samych rolników, ponieważ korzystali z pomocy cyklicznie, na blisko 40,5 miliarda złotych. Większość, bo aż 3,1 miliona wniosków na ponad 27 miliardów złotych została już rozpatrzona – wnioskodawcy zawarli z ARiMR umowy lub otrzymali decyzje. Tylko w ubiegłym roku w 23 naborach gospodarze złożyli około 900 tysięcy wniosków na 13,5 miliarda złotych. Natomiast ARiMR zrealizowała płatności na 7,4 miliarda złotych. To pokazuje jak pracowity był ubiegły rok – podkreślał.

– Dla nas bardzo ważna jest zasada N+3, która oznacza, że wszystkie pieniądze w ramach PROW 2014-20 musimy rozdysponować do 2023 roku. Ile byśmy do tego czasu nie wypłacili, tyle by nam przepadło – wyjaśniała Maria Fajger, prezes ARiMR. – Nie ma jednak obaw. Realizujemy wszystko nawet z naddatkiem. Nie oznacza to jednak, że możemy w tym roku pozwolić sobie na wolniejsze tempo. Wręcz przeciwnie, nabierzemy jeszcze większego przyspieszenia – zapewniała.

Na początek restrukturyzacja

31 stycznia ruszył nabór wniosków o dofinansowanie przetwórstwa i marketingu produktów rolnych (potrwa do 1 marca). Od lutego do maja o pieniądze na restrukturyzację będą mogły starać się małe gospodarstwa, nie dotknięte ASF. Także w lutym planowane jest przyjmowanie wniosków o wsparcie działań związanych z kształceniem zawodowym i nabywaniem umiejętności oraz wsparcie na szkolenia doradców. W marcu rozpocznie się nabór wniosków na modernizację gospodarstw rolnych – obszar a, b, c, a także na dofinansowanie inwestycji odtwarzających potencjał produkcji rolnej. W tym samym miesiącu ARiMR będzie przyjmowała wnioski dotyczące korzystania z usług doradczych. Z kolei od 15 marca do 15 maja ubiegać się będzie można o płatności:

• dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW),
• na działania rolno-środowiskowo-klimatyczne,

• dla rolnictwa ekologicznego,
• na zalesianie i tworzenie terenów zalesionych z PROW 2014-20 (premie pielęgnacyjne i zalesieniowe),
• na zalesianie gruntów rolnych oraz innych niż rolne z PROW 2007-13 (premie pielęgnacyjne i zalesieniowe).

Rolnik, który złoży wniosek po terminie, jednak nie później niż 10 czerwca, za każdy dzień zwłoki straci procent należnej płatności.

W kwietniu będzie można starać się o pieniądze na inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych i ich wartość dla środowiska (jest to w obecnym programie nowe poddziałanie leśne). Od kwietnia do października ARiMR będzie z kolei przyjmowała wnioski o pomoc finansową na tworzenie grup producentów i organizacji producentów. W maju ma ruszyć nabór wniosków o premie dla młodych rolników, natomiast w czerwcu o dofinansowanie na restrukturyzację małych gospodarstw poszkodowanych przez ASF. Od 1 czerwca do 31 lipca ARiMR będzie przyjmowała wnioski o pomoc w zalesianiu i tworzeniu terenów zalesionych (z obecnego PROW). Natomiast od 1 czerwca do 15 lipca można składać wnioski o premie zalesieniowe z PROW 2004-06.

Biznes dostanie wsparcie

W sierpniu agencja rozpocznie nabór wniosków od rolników z obszarów dotkniętych ASF, którzy będą chcieli skorzystać z premii na rozpoczęcie działalności pozarolniczej. Miesiąc później o taką pomoc będą mogli wnioskować pozostali rolnicy, których kłopoty związane z afrykańskim pomorem świń ominęły. Także we wrześniu można będzie ubiegać się o pieniądze na rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczych. To będzie również czas na składanie wniosków o płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa. Na wrzesień planowany jest też nabór wniosków o dofinansowanie inwestycji zapobiegających zniszczeniu potencjału produkcji rolnej. W tym samym miesiącu ARiMR zamierza zaoferować także dofinansowanie dla nowych uczestników systemów jakości oraz wsparcie działań informacyjnych i promocyjnych realizowanych przez grupy producentów na wewnętrznym rynku. Terminy tych dwóch naborów są jednak uzależnione od notyfikacji przez Komisję Europejską krajowych systemów jakości żywności. W listopadzie ARiMR chce uruchomić nabór wniosków o wsparcie inwestycji w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000.

Terminy przyjmowania wniosków o dofinansowanie działań związanych z rozwojem terytorialnym, czyli na scalanie gruntów i gospodarkę wodno-ściekową, będą uzależnione od samorządów województw. To one ogłoszą nabory. Z kolei za ustalenie terminów przyjmowania wniosków o pomoc na wdrażanie działań w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność odpowiedzialne będą lokalne grupy działania. W przypadku przygotowania i realizacji działań w zakresie współpracy z LGD zakłada się nabór ciągły.

Program uproszczony

ARiMR ma już sprecyzowane plany na ten rok, ale ministerstwo rolnictwa chce pozmieniać co nieco w PROW 2014-20. Jak wyjaśnia resort, w ramach corocznej modyfikacji programu przygotowano szereg zmian, które pozwolą na bardziej efektywne i dopasowane do bieżącej sytuacji wdrażanie programu. Propozycje zmian pozytywnie zaopiniował już Komitet Monitorujący PROW 2014-20, w grudniu zostały one przesłane do KE. – Spodziewamy się, że pod koniec stycznia, najpóźniej na początku lutego komisja powinna przedstawić swoje stanowisko wobec proponowanych przez nas zmian – mówił na początku roku wiceminister Zarudzki.

– Nie jest łatwo zmienić PROW, ponieważ jest to umowa, którą podpisujemy na wiele lat. Możliwe jest jednak wprowadzanie pewnych modyfikacji, chcemy z tej szansy skorzystać – wyjaśniał Jan K. Ardanowski. – Ważne jest wydawanie unijnych funduszy, ale jeszcze ważniejsze jest wydawanie ich „z głową”. Inwestowanie ma przynosić wartość dodaną – podkreślał dodając, że wszystko, co będzie możliwe w PROW do uproszczenia, zostanie uproszczone.

Dodatkowy limit na nawadnianie

Pierwszy pakiet zmian przedstawiony KE dotyczy działań „reagujących” na suszę. Ministerstwo rolnictwa proponuje:

• rozszerzenie obecnego zakresu wsparcia w ramach „Modernizacji gospodarstw rolnych” o inwestycje zapobiegające skutkom suszy w rolnictwie. Resort zakłada, że pomoc będzie udzielana na tworzenie nowych lub ulepszanie istniejących instalacji nawadniających, a także ujęć wody (np. studnie, instalacje rozprowadzające). Rolnik będzie mógł uzyskać maksymalnie 100 tys. zł (to dodatkowy limit dla gospodarstwa);
• podniesienie poziomu pomocy dla spółek wodnych lub związków spółek wodnych z 500 tys. zł do 1 mln zł. Stan utrzymania urządzeń i obiektów na terenach zmeliorowanych jest niewystarczający, a wyższe wsparcie pozwoli na bardziej kompleksowe inwestycje.

Drugi pakiet zmian dotyczy podniesienia kwoty pomocy w niektórych działaniach. Jest to związane z koniecznością dostosowania jej wysokości do sytuacji na rynku. Resort liczy też, że wyższe wsparcie przełoży się na większe zainteresowanie tymi działaniami. Więcej pieniędzy ma więc być na:

• „Pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników” – podwyższenie jednorazowej premii do 150 tys. zł (obecnie 100 tys. zł);
• „Pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich” – podwyższenie bazowej kwoty jednorazowej premii ze 100 tys. zł do 150 tys. zł w przypadku samozatrudnienia oraz 200 tys. (dodatkowo jedno miejsce pracy) i 250 tys. (dodatkowo dwa lub więcej miejsc pracy);
• „Tworzenie grup i organizacji producentów” – zwiększenie stawek wsparcia wypłacanego grupom producentów rolnych w drugim, trzecim, czwartym i piątym roku prowadzonej przez nie działalności. Stawki w poszczególnych latach zostały zwiększone w taki sposób, by różnica w ich poziomie w kolejnych latach malała o 1 pkt proc.

Kolejne poprawki dotyczą uproszczeń w działaniu „Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej” i związane są z ASF. Zaproponowane zmiany odnoszą się do pomocy przyznawanej rolnikowi na budowę ogrodzenia służącego bioasekuracji i mają umożliwić udzielanie wsparcia w formie ryczałtu. Ministerstwo rolnictwa proponuje wprowadzić standardowe stawki za 1 mb ogrodzenia, furtki i bramy.

Resort rolnictwa zaproponował również w ramach „Przetwórstwa i marketingu produktów rolnych” wprowadzenie preferencji dla podmiotów produkujących pasze, bazujących na surowcach niemodyfikowanych genetycznie.

Kolejną istotną zmianą, którą zapowiada ministerstwo, jest wprowadzenie do PROW 2014-20 nowej formy wsparcia, tzw. instrumentów zwrotnych. Beneficjentami mają być gospodarstwa rolne oraz przedsiębiorstwa przetwórstwa rolno-spożywczego. Wsparcie przyjmie formę gwarancji i będzie przekazywane w ramach portfelowych linii gwarancyjnych. Dzięki temu pieniądze z PROW 2014-20 – 50 mln euro przeznaczone jako wkład do instrumentu finansowego zostaną zwielokrotnione (chodzi o efekt dźwigni finansowej), a rolnicy i przetwórnie uzyskają łatwiejszy dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. 

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 02/2019 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”

Tekst i fot. Kamila Perkowska