Z tarczą, czy na tarczy?

31 marca wprowadzone zostały przepisy, które mają łagodzić skutki gospodarcze pandemii Covid-19. Chodzi o tzw. tarczę antykryzysową. Pierwsza zdążyła się już doczekać nowelizacji (tarcza 2.0.), która w większości weszła w życie 18 kwietnia. Jakie możliwości niosą ze sobą znowelizowane przepisy? Czy stanowią realną pomoc dla rolników?

Przepisy tarczy antykryzysowej skierowane są przede wszystkim do przedsiębiorców, w szczególności tych, którzy są pracodawcami. Z myślą o takich podmiotach ustawodawca wprowadził szczególne środki ochronne w postaci:

– możliwości stosowania bardziej elastycznego czasu pracy;

– skrócenia czasu obowiązkowego dobowego odpoczynku pracowników;

– możliwości wykorzystania środków z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w celu dofinansowania wynagrodzeń pracowników;

– tymczasowego zawieszenia wykonania obowiązkowych badań profilaktycznych pracowników;

– wprowadzenia prawa do jednorazowego świadczenia postojowego (1300 – dla niepłacących  VAT lub 2080 zł dla osoby samozatrudnionej płacącej VAT). Możliwość wypłaty tzw. postojowego dotyczy wyłącznie osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą lub świadczących pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, które nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia Covid-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna (stosuje się do umów cywilnoprawnych zawartych przed 1 kwietnia 2020 r.). Ze świadczenia postojowego mogą więc skorzystać pracownicy spółek zatrudnieni na umowę cywilnoprawą. W takim przypadku wypłata świadczenia postojowego następuje na wniosek złożony do ZUS za pośrednictwem zleceniodawcy. Świadczenie jest jednorazowe, jednak w przypadku braku poprawy sytuacji materialnej zatrudnionego na umowę cywilnoprawną, na podstawie jego oświadczenia może być ono wypłacone ponownie, jednakże najwcześniej w następnym miesiącu;

– pożyczek dla mikroprzedsiębiorców (5 tys. zł – kwota ta zostanie umorzona po trzech miesiącach, jeśli firma przetrwa ten okres);

– trzymiesięcznego całkowitego lub częściowego zwolnienia z płacenia składek do ZUS za marzec, kwiecień i maj 2020 r. dla ich płatników (w tym także spółek rolniczych) zatrudniających od 1 do 49 pracowników (firmy zatrudniające do dziewięciu pracowników są zwolnione ze składek w 100 proc., powyżej dziewięciu – w 50 proc.). Zarówno przedsiębiorca, jak i pracujące dla niego osoby zachowają prawo do świadczeń zdrowotnych i ubezpieczeń społecznych za okres zwolnienia ze składek. Ale uwaga! Jeżeli prowadzisz działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury lub w zakresie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przekaż taką informację do ZUS. Informacja ta jest ważna, ponieważ w tych sektorach obowiązują inne progi dopuszczalnej pomocy publicznej. Ich przekroczenie może skutkować koniecznością zwrotu udzielonej pomocy publicznej;

– możliwości uzyskania wsparcia finansowego w postaci pożyczki, gwarancji, poręczenia, leasingu z Agencji Rozwoju Przemysłu;

– zwolnienia lub przedłużenia terminu płatności podatku od nieruchomości (na podstawie decyzji odpowiedniej rady gminy).

Wiele przepisów skierowanych jest wyłącznie do przedsiębiorców (osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą). Zazwyczaj nie da się ich zastosować do rolników indywidualnych, chociaż przyjmuje się, że w niektórych sytuacjach rolnik może być uznany za przedsiębiorcę. Powyższe uprawnienia mogą być jednak wykorzystane przez spółki rolnicze, które w zasadzie zawsze będą uznane za przedsiębiorcę. Ukłonem w stronę producentów rolnych jest przepis, zgodnie z którym w okresie epidemii (zagrożenia epidemicznego) nie nalicza się odsetek z tytułu nieterminowego regulowania należności przypadających na rzecz danego funduszu promocji produktów rolno-spożywczych.

Do KRUS tylko część składki

Udogodnieniem skierowanym bezpośrednio do rolników jest przepis, zgodnie z którym osoby objęte ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w rozumieniu ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników zwalnia się z opłacania składek na to ubezpieczenie za drugi kwartał 2020 r. Nie oznacza to, że składki te nie zostaną opłacone. Składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za drugi kwartał 2020 r. opłaca budżet państwa za pośrednictwem KRUS.

Trzeba jednak pamiętać o opłaceniu w KRUS składek: zdrowotnej, wypadkowej i macierzyńskiej. Przeciwko temu protestuje NSZZ Solidarność RI: – Należy zwrócić uwagę iż we wszystkich zapowiedziach dotyczących realizacji tarczy antykryzysowej w części poświęconej rolnictwu mówiono o zwolnieniu ze składek KRUS, co także przez ogół opinii publicznej zostało odebrane jako umorzenie całkowite. W takiej sytuacji rolnicy od których sygnały licznie otrzymujemy, a którzy otrzymują nakazy płatnicze z KRUS czują się wprowadzeni w błąd, gdyż ich zdaniem sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona opinii publicznej – mówiła w wystąpieniu w Sejmie Teresa Hałas, przewodnicząca rolniczej Solidarności.

Ponadto, zgodnie z przepisami tarczy 2.0 wprowadzonymi 18 kwietnia, rolnikowi i domownikowi, o których mowa w ustawie z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, w sytuacji objęcia obowiązkową kwarantanną, nadzorem epidemiologicznym lub hospitalizacją w związku z wystąpieniem choroby Covid-19 przysługuje zasiłek w wysokości 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę brutto (a więc 1300 zł miesięcznie).

Zwrot pieniędzy za rezerwację

Rolników prowadzących gospodarstwa agroturystyczne lub działalność gastronomiczną, rekreacyjną czy hotelarską objął przepis dotyczący terminu zwrotu środków wpłaconych jako rezerwacja w przypadku rezygnacji z takich usług. W przypadku rozwiązania umowy z klientem wskutek wybuchu epidemii rolnik jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w terminie aż 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy (zazwyczaj – od dnia rezygnacji z pobytu przez klienta).

Rozwiązanie umowy przez klienta (np. rezygnacja z noclegu) nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez klienta zgody na otrzymanie w zamian od rolnika vouchera do realizacji w przyszłości, w ciągu roku od dnia, w którym miał mieć miejsce pierwotny pobyt. Wartość vouchera nie może być jednak niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy.

Zakaz wypowiadania umów najmu

Tarcza przewiduje przedłużenie na warunkach dotychczasowych czasu obowiązywania umów najmu (zarówno lokali mieszkalnych, jak i lokali o innym przeznaczeniu) do 30 czerwca 2020 r. na podstawie oświadczenia woli najemcy złożonego przed wygaśnięciem umowy. Oczywiście dotyczy to umów, które wygasałyby w okresie od 31 marca (wejście w życie tarczy) do 30 czerwca 2020 r.

Powyższe rozwiązanie nie będzie miało zastosowania m.in. wtedy, gdy najemca zwleka z zapłatą opłat za używanie lokalu, czy opłat niezależnych od wynajmującego, a pobieranych przez tego wynajmującego, za co najmniej jeden okres rozliczeniowy, jeżeli łączna wartość tych zaległych należności przekroczyła kwotę czynszu należnego za jeden miesiąc. Podobnie jest, gdy najemca używa tego lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Oświadczenie woli o przedłużeniu umowy najmu lokalu do 30 czerwca 2020 r. na warunkach dotychczasowych, najemca zobowiązany jest złożyć wynajmującemu lokal najpóźniej w dniu, w którym wygasa ta umowa.

Ponadto do 30 czerwca 2020 r. niedopuszczalne jest wypowiedzenie najemcy umowy najmu lokalu (zarówno lokalu mieszkalnego, jak i lokalu o innym przeznaczeniu) oraz wysokości czynszu w takim lokalu z zastrzeżeniem, że nie będzie to miało zastosowania do niektórych przypadków. W szczególności najem lokalu niemieszkalnego będzie można wypowiedzieć, jeżeli najemca narusza umowę, czyli np. opóźnia płatność czynszu.

Tarcza nie zawiera ograniczeń w zakresie zawierania lub wypowiadania umów dzierżawy.

Ponadto tarcza antykryzysowa przewiduje, że opłaty roczne z tytułu użytkowania wieczystego gruntu zostają odroczone do 30 czerwca 2020 r. W analogiczny sposób odroczona została płatność tzw. opłat przekształceniowych, za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe we własność.

Sprawy zawieszone

Niezwykle istotne przepisy dotyczą wstrzymania i zawieszenia materialnych terminów administracyjnych oraz terminów procesowych, m.in. w sprawach: sądowych i sądowoadministracyjnych, egzekucyjnych, karnych oraz karnych skarbowych, wykroczeniowych, administracyjnych i podatkowych. Oznacza to, że czas na uzyskanie prawomocnego wyroku w sprawie cywilnej lub ostatecznej decyzji w sprawie administracyjnej ulegnie znacznemu wydłużeniu. Ustawodawca przewidział jednak pewne rodzaje spraw, w których terminy będą biegły, np. w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy. Przewidziany zastał również tryb, w którym sąd lub organ administracyjny, mając na uwadze np. istotny interes strony postępowania, może zarządzić dokonanie czynności lub bieg terminu.

Tutaj bardzo istotna uwaga – zawieszenie nie dotyczy cywilnoprawnych terminów przedawnienia roszczeń, czyli np. terminów przedawnienia w sprawach o zapłatę. Pierwotnie takie terminy również miały podlegać wstrzymaniu lub zawieszeniu, jednak na etapie prac w parlamencie te przepisy zostały wykreślone. Jeżeli więc posiadamy niewyegzekwowaną należność na granicy terminu przedawnienia, to w celu przerwania biegu przedawnienia niezbędne będzie wytoczenie powództwa przed sądem (jeżeli nie ma innej możliwości przerwania biegu przedawnienia – np. przez uznanie roszczenia).  

Zgłoszenie zamiast pozwolenia  

Ważną regulacją, przeforsowaną m.in. za sprawą wniosku Polskiego Związku Firm Deweloperskich, są zmiany w zakresie oddawania do użytkowania obiektów budowlanych. Chodzi o te budowy, które wymagają uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Takie inwestycje, zgodnie z najnowszą wersją tarczy antykryzysowej, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii mogą być oddawane do użytkowania na podstawie zgłoszenia, bez konieczności uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Zmiana ta ma oczywisty wymiar praktyczny – uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie wymaga bowiem przeprowadzenia obowiązkowej kontroli obiektu budowlanego, która aktualnie jest niemożliwa do przeprowadzenia. Jeżeli zakończyliśmy budowę i zamierzamy przystąpić do użytkowania, wystarczy wysłać zgłoszenie do nadzoru budowlanego. Z uwagi na zawieszenie terminów administracyjnych trzeba będzie zadbać o to, aby nadzór budowlany wprost odpowiedział, że nie zgłasza sprzeciwu wobec użytkowania obiektu.

Tarcza 3.0

Rząd pracuje już nad kolejnymi przepisami, które mają wspomóc gospodarkę na czas epidemii. Szczegółów na razie brak. Faktem jest, że większość przepisów dotyczy ochrony przedsiębiorców. Biorąc pod uwagę niepokojące doniesienia dotyczące suszy, a w konsekwencji tegorocznych plonów, zasadne jest pytanie, czy pomoc rządowa nie powinna być również w większej mierze skierowana bezpośrednio dla rolnictwa. 

Marta Hałas, adwokat

Piotr Pawłowski, radca prawny

Kancelaria Sobczyńscy Adwokaci sp. p. w Poznaniu