Właściwy wybór rozrzutnika nie jest łatwy

Koszty wykonania zabiegu nawożenia obornikiem są wysokie, i aby je zmniejszyć, producenci coraz częściej inwestują w nowe, bardziej wydajne rozrzutniki. Od zakupionego sprzętu oczekują przede wszystkim niezawodności działania i trwałości, co ma przełożyć się na niższe koszty eksploatacji.

Takie wymagania spełnią maszyny starannie wykonane, z materiałów o wysokiej jakości (wysokogatunkowa stal) i dobrze zabezpieczone przed korozją. Poza tym wyposażone w adapter równomiernie rozrzucający nawóz organiczny na powierzchni pola i układ jezdny z ogumieniem wywierającym jak najmniejszy nacisk na podłoże.

Oferta jest szeroka

Na krajowym rynku maszyn rolniczych oferta rozrzutników obornika co roku powiększa się o kolejne modele. Producenci cały czas wprowadzają zmiany w ich konstrukcji. Daje się również zauważyć coraz większe zróżnicowanie w wyposażeniu dodatkowym. Wprowadzane nowe rozwiązania mają poprawić funkcjonalność, komfort obsługi oraz umożliwić wykorzystanie rozrzutników do innych prac. Z jednej strony umożliwia to lepsze dopasowanie maszyny do warunków gospodarstwa, ale z drugiej utrudnia rolnikowi podjęcie ostatecznej decyzji o najkorzystniejszym wyborze. W segmencie maszyn dla średnich i dużych gospodarstw rozrzutniki są oferowane przez firmy krajowe i zagraniczne. Dostępne są maszyny zarówno znanych producentów, jak i mniejszych produkujących na rynki lokalne.

Ważny układ jezdny

Jednym z ważniejszych zespołów rozrzutnika obornika jest układ jezdny. Powinien on być stabilny w każdych warunkach polowych i niezawodny oraz gwarantować bezpieczną jazdę z dużymi ładunkami. Obciążenia tego układu podczas wykonywania nawożenia, często bowiem przekraczają wartości dopuszczalne zawarte w danych technicznych. Pomimo takich przeciążeń nie powinien on ulegać uszkodzeniom i cały czas spełniać swoją funkcję. Układy jezdne stosowane w rozrzutnikach są zróżnicowane: jednoosiowe, tandemowe i typu tridem w maszynach o dużej ładowności. Od pewnego czasu rozrzutniki o coraz większych ładownościach oferowane są na prostszej pojedynczej osi, ale z kołami o dużej średnicy usytuowanymi po bokach wąskiej i obniżonej skrzyni ładunkowej. Skrzynia z wysokimi burtami przypominająca kształtem prosty kanał ma budowę skorupową, dzięki czemu cechuje się dużą wytrzymałością i szczelnością. Na felgach kół montowane są opony z typowym samooczyszczającym się bieżnikiem rolniczym, takim samym jak w ciągnikach. Zastosowanie kół o dużych rozmiarach na pojedynczej osi umożliwia zdecydowanie łatwiejsze manewrowanie w trudnych warunkach polowych i nie ma ryzyka zrywania wierzchniej warstwy pola podczas skręcania czy wykonywania nawrotów, jak ma to miejsce w przypadku najprostszych podwozi tandemowych. Z rozrzutnikami na pojedynczej osi może też współpracować ciągnik o około 20 proc. mniejszej mocy, co w praktyce umożliwia zakup maszyny o większej ładowności do posiadanego w gospodarstwie ciągnika. Przekłada się to również na większą wydajność i tym samym mniejsze koszty wykonania zabiegu. W rozrzutnikach z pojedynczą osią nie jest stosowana amortyzacja kół jezdnych, co wpływa na mniejszy komfort jazdy, szczególnie po nierównym terenie, pomimo tego, że środek ciężkości jest znacznie obniżony. W celu zminimalizowania tej niedogodności, producenci stosują amortyzowane dyszle. Podwozia tandemowe wykorzystywane w rozrzutnikach o większych ładownościach mają też swoje zalety, szczególnie, kiedy są wyposażone w koła skrętne. W tym przypadku stosowane koła mają znacznie mniejsze średnice i są umiejscowione pod skrzynią ładunkową. Takie rozwiązanie nie ogranicza szerokości skrzyni ładunkowej, dzięki czemu, po wykonaniu adaptacji, maszynę można wykorzystywać też do transportu. W związku z tym, rozrzutnik może służyć też jako przyczepa z samoczynnym rozładunkiem, przy transporcie płodów rolnych oraz innych materiałów na terenie gospodarstwa, jak i po drogach publicznych. Może być też wykorzystany do przewożenia materiałów objętościowych, których wyładunek odbywa się za pomocą przenośnika podłogowego. Pojemność skrzyni ładunkowej można dodatkowo zwiększyć poprzez zamontowanie nadstawek, które u większości producentów są dostępne w wyposażeniu opcjonalnym. Układ tandemowy, w porównaniu do pojedynczej osi, charakteryzuje się większą stabilnością podczas jazdy, ponieważ jest resorowany. Takie rozwiązanie zapewnia też znacznie lepszy komfort jazdy zarówno podczas nawożenia obornikiem, jak i w czasie transportu.

Pojemna skrzynia ładunkowa

Pojemność skrzyni ładunkowej ma wpływ na koszty użytkowania rozrzutnika w gospodarstwie rolnym. Transport obornika czy innych materiałów maszynami o dużej ładowności jest tańszy, dlatego też wiele firm oferuje modele o ładowności powyżej 10, a nawet 20 ton. Rozrzutniki dostępne są też ze skrzyniami ładunkowymi o różnych rozwiązaniach konstrukcyjnych. Niektóre mają skrzynie umieszczone nad podwoziem o normalnej szerokości, których burty nie są otwierane lecz przykręcone za pomocą śrub. Inne mają otwierane burty, co pozwala wykorzystywać maszynę jako tradycyjną przyczepę. Coraz częściej oferowane są maszyny ze skrzyniami o mniejszej szerokości i budowie skorupowej, umieszczonymi pomiędzy kołami o dużej średnicy. Maszyny z węższymi skrzyniami na dużych kołach nie tylko wymagają do współpracy mniejszych ciągników, ale też łatwiej można nimi rozprowadzać nawozy sypkie ze względu na mniejszą odległość ich podłogi od powierzchni pola. Skrzynie ładunkowe rozrzutników mogą być też wykonane z różnych materiałów. Część producentów w charakterystyce technicznej podkreśla grubość zastosowanej blachy na burty lub ściany boczne np. 3 lub 4 mm, czy na podłogę skrzyni ładunkowej 4 lub 6 mm. W przypadku rozrzutników obornika ważna jest też jakość zastosowanej stali np. na burty lub ściany boczne – wysokowytrzymała stal Domex, czy na podłogę – trudnościeralna i cechująca się dużą trwałością użytkową na całej grubości stal Hardox. Interesującym aczkolwiek stosowanym już wcześniej i nie mniej trwałym rozwiązaniem jest wykorzystywanie w rozrzutnikach drewna zarówno na podłogę, jak i boki skrzyni ładunkowej. Ma to swoje zalety, ponieważ drewno nie ulega korozji przy kontakcie z obornikiem.

W maszynach najczęściej są stosowane pojedyncze lub podwójne przenośniki łańcuchowo-listwowe z hydraulicznym napędem pozwalającym na bezstopniową regulację prędkości przesuwu. Stosowany jest też napęd mechaniczny przenośnika podłogowego.

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 01/2022 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny” 

prof. UPP dr hab. Ireneusz Kowalik

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu