Rosną płatności dla rolników

Około 303 mln zł więcej niż w 2019 r. przeznaczono w tym roku na dopłaty bezpośrednie. Do podziału jest 15,53 mld zł – poinformowało 1 października ministerstwo rolnictwa. 

30 września Europejski Bank Centralny opublikował kurs wymiany, po którym przeliczane będą płatności bezpośrednie za 2020 r. Wynosi on 4,5462 zł za euro i jest wyższy od ubiegłorocznego (4,3782 zł za euro). To jeden z powodów wzrostu większości płatności. 

Dwa pokolenia

W tym roku z powodu pandemii przesunięty został ostateczny termin składania wniosków o dopłaty bezpośrednie i obszarowe z PROW z 25 czerwca na 10 lipca. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zarejestrowała ok. 1,3 mln wniosków.

Najwygodniejszym sposobem składania wniosków okazała się platforma eWniosekPlus – rolnicy mogli skorzystać z tej możliwości już po raz trzeci. Żeby ich zachęcić do takiej formy kontaktu, ARiMR ogłosiła konkurs eWniosekPlus 2Pokolenia – na filmik o tym, jak młodsze pokolenie rolników pomaga starszemu. Filmy można było przesyłać do końca czerwca. Jury wyróżniło trzy prace. Zwycięski film, nakręcony przez rolników z Dolnego Śląska, przedstawia niektóre funkcje aplikacji eWniosekPlus oraz ich odzwierciedlenie w prawdziwym gospodarstwie. Wybierając uprawę syn rolnika przypomina sobie doglądanie plantacji jęczmienia, wypełniając pole zobowiązania rolno-środowiskowego przenosi się na łąkę, gdzie odgradzał niekoszony fragment, a wspominając inne swoje prace polowe chłopiec wypełnia kolejne punkty wniosku. Ostatecznie, dzięki jego umiejętnościom udaje się poprawnie wypełnić i wysłać wniosek. 

Zaliczki na poczet dopłat

Rozporządzenia określające stawki poszczególnych płatności weszły w życie 16 października i tego dnia ARiMR rozpoczęła wypłatę zaliczek (po raz piąty w historii) na poczet dopłat bezpośrednich za 2020 r. Zaliczki wynoszą 70 proc. należnych dopłat. Będą one wpływały na konta rolników do końca listopada, a pozostałą część dopłat agencja wypłaci rolnikom od 1 grudnia br. do końca czerwca 2021 r.

ARiMR wypłaca też zaliczki w wysokości 85 proc. należnych płatności obszarowych z PROW (płatność ONW, rolno-środowiskowo-klimatyczna, ekologiczna, premia pielęgnacyjna i zalesieniowa).

Komisja Europejska zgodziła się (z powodu pandemii Covid-19), żeby fizycznymi kontrolami na miejscu objąć w tym roku tylko 3 proc. gospodarstw, a nie – jak w poprzednich latach – 5 proc. Ponadto teraz kontrola na miejscu ma nie blokować wypłaty zaliczek.

W kontrolach pomoże aplikacja o nazwie Mobilna ARiMR, uruchomiona we wrześniu br. – Mobilna ARiMR pozwoli ograniczyć wizyty rolnika w oddziałach agencji czy wykonywane przez naszych pracowników konieczne kontrole na miejscu, co wpłynie na redukcję kosztów i przyspieszy procedury obsługi wniosków – mówi Tomasz Nowakowski, prezes ARiMR. Za  pomocą aplikacji rolnicy mogą przekazywać agencji informacje także w formie zdjęć działek czy upraw. 

Ile za co

W tym roku jednolita płatność obszarowa wynosi 483,79 zł/ha, a dopłata za zazielenienie to 323,85 zł/ha. Te dopłaty przysługują wszystkim rolnikom. Jest to w sumie 807,64 zł/ha, o ok. 20 zł na ha więcej niż w ub.r.

Ponadto rolnikom należy się tzw. płatność dodatkowa – 182,02 zł/ha, czyli dopłata do powierzchni gruntów kwalifikujących się do jednolitej płatności obszarowej, mieszczących się w przedziale od 3,01 ha do 30 ha (maksymalnie do 27 ha na gospodarstwo). Młodzi rolnicy (do lat 40) mogą liczyć w tym roku na dopłaty w wysokości 256,62 zł/ha. System dopłat bezpośrednich obejmuje także płatności: do bydła – 326,76 zł/szt., do krów – 412,11 zł/szt., do owiec – 111,12 zł/szt., do kóz 52,57 zł/szt., a także do roślin strączkowych na ziarno (do 75 ha) – 724,38 zł/ha, do roślin strączkowych na ziarno (powyżej 75 ha) – 362,19 zł/ha, do roślin pastewnych – 468,05 zł/ha, do chmielu – 2072,01 zł/ha, do ziemniaków skrobiowych – 1128,24 zł/ha, do buraków cukrowych – 1516,30 zł/ha, do pomidorów – 2575,02 zł/ha, do truskawek – 1204,72 zł/ha, do lnu – 492,28 zł/ha, do konopi włóknistych – 127,16 zł/ha, do tytoniu Virginia – 3,11 zł/kg i do pozostałego tytoniu – 2,19 zł/kg. 

Co dalej?

Resort rolnictwa zapewnił Krajową Radę Izb Rolniczych (co opublikowała na swojej stronie internetowej), że „zarówno płatność związana z produkcją do buraków cukrowych, jak i pozostałe płatności bezpośrednie w roku 2021 będą przyznawane na takich samych zasadach i w tej samej formie, jak obecnie”.

W przyszłym roku planowane jest też kontynuowanie naborów wniosków o przyznanie płatności w ramach działań z PROW: rolnictwo ekologiczne, dobrostan zwierząt, rolno-środowiskowo-klimatycznego oraz poddziałań: wsparcie na zalesianie i tworzenie terenów zalesionych, a także wsparcie na inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych i ich wartość dla środowiska. Resort planuje, że zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne w przypadku pakietów przyrodniczych (pakiet 4. i 5.) oraz pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone będą podejmowane na pięć lat, a w przypadku pozostałych pakietów na dwa lata. W okresie przejściowym zobowiązania ekologiczne będą podejmowane na trzy lata, a w ramach działania dobrostan zwierząt – na rok.

Natomiast w tym roku, na przełomie listopada i grudnia ministerstwo rolnictwa planuje nabór wniosków w ramach działań: „Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa”, „Inwestycje mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych” oraz „Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000”.

Na przyszły rok z kolei zaplanowano nabory wniosków:

– w styczniu: „Modernizacja gospodarstw rolnych” – obszar nawadnianie,

– w lutym: „Restrukturyzacja małych gospodarstw” (bez ASF) oraz „Premie dla młodych rolników”,

– w maju: „Wsparcie dla nowych uczestników systemów jakości” i „Tworzenie grup producentów oraz organizacji producentów”,

– we wrześniu: „Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej”,

– w listopadzie: „Inwestycje mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych” i „Wsparcie dla nowych uczestników systemów jakości”.

„Niemniej jednak, ze względu na podejmowane na szczeblu UE decyzje, w chwili obecnej trudno jednoznacznie przesądzić, jak będą wyglądały ostatecznie terminy naborów wniosków w 2021 r. oraz zakres zobowiązań, ponieważ uzależnione one będą także od treści unijnych przepisów dla okresu przejściowego oraz przepisów implementujących wyniki osiągniętego porozumienia w sprawie budżetu dla kolejnej perspektywy finansowej. Ponadto warto zaznaczyć, iż planowane terminy niektórych naborów wniosków mogą ulec zmianie w wyniku przebiegu procesu legislacyjnego projektów aktów prawnych, a ich ogłoszenie uzależnione będzie także od dostępności środków finansowych (z uwzględnieniem m.in. wykorzystania środków w ramach poprzednich naborów)” – czytamy w odpowiedzi MRiRW na pytania samorządu rolniczego. 

WPR – dwuletni okres przejściowy

Przypomnijmy: 30 czerwca, w ostatnim dniu prezydencji chorwackiej w Radzie UE, instytucje Unii Europejskiej zawarły wstępną umowę dotyczącą utrzymania płatności bezpośrednich dla rolników w dwuletnim okresie przejściowym między końcem obecnej WPR na lata 2014-20 a początkiem nowej na lata 2021-27, która jednak ma wejść w życie dopiero pod koniec 2022 r. Umowę podpisali przedstawiciele Parlamentu Europejskiego i krajów UE, po negocjacjach między europosłami i urzędnikami krajowymi.
Obecny program WPR ma wygasnąć pod koniec tego roku, ale negocjacje w sprawie kolejnego będą wtedy nadal w toku. Rozporządzenie przejściowe rozszerzy więc obecne ramy prawne, dając więcej czasu na uzgodnienie reformy.
– Przedłużenie obecnych przepisów o kolejne dwa lata, aż do uzgodnienia i wdrożenia nowej WPR, zapewnia bardzo potrzebną przewidywalność i pewność wszystkim rolnikom w Europie podczas pandemii Covid-19 – skomentowała Marija Vučković, minister rolnictwa Chorwacji. Dodała, że programy rozwoju obszarów wiejskich również będą nadal otrzymywać finansowanie, a kraje UE będą mogły wykorzystać czas przewidziany w nowym rozporządzeniu przejściowym na przygotowanie swoich planów strategicznych zaproponowanych w ramach reformy WPR. Formalne porozumienie w sprawie prawa pomostowego zostanie sfinalizowane po uzgodnieniu ogólnego przyszłego siedmioletniego planu budżetowego UE. 

Natomiast od 2022 r. planowane są nowe rozwiązania prawne w zakresie WPR. Procedowany na forum UE projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczący planów strategicznych WPR, przewiduje możliwość ustanowienia wsparcia dochodów związanego z wielkością produkcji w niektórych branżach rolnych, istotnych ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych i znajdujących się w trudnej sytuacji.

19 października w Luksemburgu zebrali się członkowie Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa (AGRIFISH). W jej skład wchodzą ministrowie zajmujący się tymi dziedzinami, którzy przyjmują ustawodawstwo dotyczące branż związanych z produkcją żywności, rozwojem obszarów wiejskich i rybołówstwem, a w posiedzeniach uczestniczą też unijni komisarze ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności oraz ds. gospodarki morskiej i rybołówstwa.

„Rozmowy dotyczyły pakietu reform WPR po 2020 r. w tym: planów strategicznych, finansowania, zarządzania i monitorowania WPR oraz wspólnej organizacji rynków produktów rolnych” – napisało na Twitterze ministerstwo rolnictwa. „W dyskusji nad reformą WPR jesteśmy o krok od przyjęcia podejścia ogólnego. Rolnicy czekają na jasny sygnał, czego oczekiwać w przyszłości i na jakich warunkach zabiegać o wsparcie. Podobnie jak dotychczas, WPR musi służyć całemu społeczeństwu”. 

Powstaje Krajowy Plan Strategiczny

Tymczasem przedstawiciele ministerstwa rolnictwa zapewniają, że pracują nad Krajowym Planem Strategicznym, na podstawie którego będą wydawane środki przyznane Polsce w ramach WPR. Po 2020 r. Krajowy Plan Strategiczny zastąpi dotychczasowy Program Rozwoju Obszaru Wiejskich. Ma on odpowiedzieć na wyzwania Europejskiego Zielonego Ładu oraz powiązanych z nim dwóch strategii: „Od pola do stołu” i „Na rzecz bioróżnorodności”.

Krajowy Plan Strategiczny ma stwarzać większą możliwość przesuwania środków między filarami, tak aby zrealizować cele stawiane przez WPR. Komisja Europejska dopuściła możliwość przesunięcia 30 proc. środków z filara II (na rozwój obszarów wiejskich) do filara I (dopłaty bezpośrednie). Przypomniała też, że 40 proc. środków WPR trzeba przeznaczyć na zadania związane ze środowiskiem i klimatem.

Resort rolnictwa chce połączyć środki I i II filara, żeby wypełnić dziewięć obowiązkowych celów. Ich realizacja będzie monitorowana przez KE, a wypłata unijnych pieniędzy będzie zależała od ich osiągnięcia. Pierwsze trzy cele związane są z dochodami (konkurencyjność, dochody i umocnienie pozycji rolników), kolejne trzy ze środowiskiem, klimatem, bioróżnorodnością i glebą, a ostatnie dotyczą m.in. przejmowania gospodarstw przez młodych rolników i utrzymania działalności na obszarach wiejskich.

Po zakończeniu prac i rozmów z KE odbędą się szersze krajowe konsultacje w tej sprawie.

Na szczycie Rady UE w lipcu szefowie rządów krajów członkowskich osiągnęli kompromis w sprawie przyszłej perspektywy finansowej (pisaliśmy o tym szczegółowo w sierpniowym numerze „Przedsiębiorcy Rolnego”). Łączne wydatki na WPR wyniosą (nominalnie) 386 mld euro, realnie 343,9 mld euro. Dla Polski przeznaczono w cenach bieżących 32,2 mld euro, w tym 21,7 mld euro na dopłaty bezpośrednie. Jest to nominalnie o 1,8 proc. więcej niż proponowała KE w 2018 r.

– Budżet na rolnictwo jest większy niż to, co zaproponowała Komisja Europejska w 2018 roku. Uważamy jednak, że nadal są to środki niewystarczające, by rolnictwo mogło się rozwijać w sposób nieskrępowany, bez wstrząsów. Żeby mogło dostosować się do nowych oczekiwań i wymagań. Dlatego też sądzimy, że rolnictwo i obszary wiejskie powinny być również wspierane z innych polityk – stwierdził 28 września w Poznaniu ówczesny minister rolnictwa Jan K. Ardanowski podczas targów Polagra, na których spotkali się ministrowie rolnictwa Grupy Wyszehradzkiej w ramach polskiej prezydencji.

Na konferencji podsumowującej spotkanie minister Ardanowski podkreślił, że obrady z udziałem przedstawicieli resortów rolnictwa Bułgarii, Chorwacji, Estonii, Litwy, Łotwy, Rumunii i Słowenii oraz unijnego komisarza ds. rolnictwa Janusza Wojciechowskiego dotyczyły głównie przyszłości WPR. Dodał, że polski rząd zadeklarował wsparcie rolnictwa pieniędzmi przeznaczonymi na Politykę Spójności i Fundusz Odbudowy, który ma pomóc w przeciwdziałaniu skutkom kryzysu wywołanego pandemią. 

KE czeka na opinie

Natomiast Komisja Europejska pod kierownictwem komisarza Janusza Wojciechowskiego opracowuje właśnie długoterminową wizję obszarów wiejskich. – Celem jest przyjęcie komunikatu w sprawie wizji w czerwcu 2021 roku. Aby osiągnąć taką wizję, należy ocenić, jak wygląda życie na europejskich obszarach wiejskich i określić, co jest kluczowe dla ich dobrobytu. W związku z tym Komisja Europejska 7 września rozpoczęła konsultacje społeczne, które potrwają do 30 listopada 2020 roku – informuje Mario Milouchev z DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich KE. – Im więcej Europejczyków weźmie udział w konsultacjach, tym bardziej reprezentatywne będą wyniki.

Konsultacje społeczne na temat przyszłości obszarów wiejskich odbywają się we wszystkich językach UE, a kwestionariusz zamieszczony został na stronie https://europa.eu/!KY84JK

Konsultacje mają na celu zebranie opinii i poglądów Europejczyków na szereg zagadnień, w tym: potrzeby dzisiejszych obszarów wiejskich; szanse dla przyszłości obszarów wiejskich; zarządzanie na obszarach wiejskich. Kwestionariusz zawiera opcjonalny zestaw pytań dotyczących WPR i rozwoju terytorialnego.

Ankieta skierowana jest do wszystkich mieszkańców obszarów wiejskich, miejskich i przejściowych, do administracji europejskich, krajowych, regionalnych i lokalnych, do organizacji reprezentujących partnerów społecznych, do konsumentów, do organizacji pozarządowych zajmujących się obszarami wiejskimi, do instytucji naukowych i edukacyjnych.

Małgorzata Felińska