Czy gazownie zawsze przestrzegają przepisów?

Często poruszane w opracowaniach prawniczych służebności gruntowe to temat, który zyskuje na znaczeniu w codziennej praktyce rolniczej, a ich zrozumienie jest kluczowe dla prawidłowego zarządzania między innymi ziemią rolną.

Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie cywilnym (art. 285 i następne) służebności te stanowią istotny element regulacji dotyczących obciążeń gruntów. W związku z rozwojem infrastruktury gazowej coraz więcej rolników musi zmierzyć się z koniecznością udostępnienia swoich gruntów pod budowę gazociągów. Proces ten regulowany jest m.in. przez Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r., które określa techniczne wymagania dotyczące sieci gazowych oraz ich usytuowania.

Czym są służebności gruntowe?

W dużym uproszczeniu służebność gruntowa to prawo, które pozwala właścicielowi jednej nieruchomości (tzw. nieruchomości władającej) korzystać w określony sposób z nieruchomości należącej do innej osoby (tzw. nieruchomości obciążonej). Przykładami mogą być prawo do przejazdu drogą przez cudzą działkę, prawo dostępu do wody czy możliwość korzystania z instalacji, które znajdują się na gruncie sąsiada. W praktyce takie rozwiązania są często konieczne, aby umożliwić rolnikom dostęp do infrastruktury lub zasobów, które są niezbędne do prowadzenia gospodarstwa.

Dla właścicieli ziemi rolnej może to oznaczać, że dzięki ustanowieniu służebności, mają oni zagwarantowany dostęp do istotnych elementów, jak droga dojazdowa, cieki wodne czy dostęp do mediów. Z drugiej strony, rolnicy mogą także być stroną, której nieruchomość zostaje obciążona służebnością, co nakłada na nich obowiązki związane z umożliwieniem sąsiadowi korzystania z części ich gruntu. Dlatego tak ważne jest, aby dobrze zrozumieć, na czym polegają prawa i obowiązki związane z ustanowieniem służebności gruntowej.

W kontekście gazociągów właściciele gruntów mogą być zobowiązani do zniesienia uciążliwości związanych z instalacją gazową na swoim terenie, co często wiąże się z ustanowieniem służebności przesyłu. Umożliwia ona firmom gazowniczym zakładanie, utrzymywanie i konserwację instalacji na działkach rolnych. Właściciele gruntów są zobowiązani do umożliwienia dostępu do swoich nieruchomości w celu przeprowadzania prac konserwacyjnych, jednak mają prawo do odszkodowania za ograniczenie możliwości użytkowania swoich działek. Kluczowe jest, aby wszelkie umowy dotyczące służebności były jasno określone i zgodne z prawem, co pozwoli rolnikom na ochronę ich interesów w kontekście tych uregulowań.

Budowa i użytkowanie instalacji

Budowa i eksploatacja instalacji gazowych na terenach rolnych stają się coraz bardziej istotne w obliczu rosnącego zapotrzebowania na energię oraz zmian w sektorze rolnictwa. Zgodnie z m.in. ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, projektowanie, realizacja i użytkowanie takich instalacji muszą odbyć się zgodnie z określonymi normami. Te przepisy mają na celu nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa, ale także ochrony środowiska. W kontekście gruntów rolnych kluczowe jest również, aby instalacja gazowa nie wpływała negatywnie na użytkowanie gruntu oraz jego wartość, a także aby była zgodna z planem zagospodarowania przestrzennego.

Wymogi bezpieczeństwa

Instalacje gazowe muszą być użytkowane zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa. Ważne jest, aby wszystkie prace konserwacyjne były przeprowadzane przez wykwalifikowany personel, a po zakończeniu budowy instalacja powinna przejść odbiór techniczny, potwierdzający, że spełnia wszelkie normy i przepisy. Prawo budowlane wymaga również minimalizacji negatywnego wpływu budowy instalacji gazowych na środowisko, co często wiąże się z koniecznością przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Właściciele gruntów powinni być świadomi lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego, które mogą wprowadzać dodatkowe ograniczenia dotyczące warunków zabudowy.

Istotne są również wymogi techniczne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa oraz ochrony użytkowników gruntów. Właściwe usytuowanie instalacji gazowych jest kluczowe dla minimalizacji ryzyka awarii oraz zapewnienia odpowiedniej ochrony dla infrastruktury. Przykładowo, minimalne odległości między rurami gazowymi a budynkami mieszkalnymi oraz innymi obiektami są ustalane w celu zredukowania ryzyka potencjalnych zagrożeń. Również głębokość, na jakiej układane są rury gazowe, ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa, a jej odpowiednie ustalenie jest niezbędne, aby uniknąć uszkodzeń podczas prac polowych.

Wymogi techniczne dotyczące budowy sieci gazowych obejmują również zasady dotyczące minimalnych odległości od budynków oraz innych obiektów. Przykładowo zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r., dla gazociągów niskiego ciśnienia minimalna odległość od budynków mieszkalnych wynosi 1 m, podczas gdy dla gazociągów średniego ciśnienia ta odległość wynosi 1,5 m. Takie przepisy mają na celu zminimalizowanie ryzyka potencjalnych awarii i zagrożeń dla zdrowia mieszkańców.

Kolejnym kluczowym aspektem jest głębokość ułożenia rur gazowych. Rury powinny być układane na głębokości co najmniej 0,8 m pod powierzchnią terenu, co pozwala na ich ochronę przed uszkodzeniem podczas prac na roli oraz zabezpiecza przed działaniem czynników atmosferycznych. Właściwe usytuowanie infrastruktury jest kluczowe dla bezpieczeństwa zarówno użytkowników gruntów, jak i samej sieci gazowej.

Oznakowanie terenu, na którym znajdują się sieci gazowe, jest kolejnym istotnym elementem, który wpływa na bezpieczeństwo. Teren wokół instalacji powinien być wyraźnie oznaczony, co pozwala rolnikom i innym użytkownikom gruntu na łatwe zidentyfikowanie lokalizacji rur gazowych. Odpowiednie oznakowanie minimalizuje ryzyko przypadkowego uszkodzenia infrastruktury podczas prowadzenia prac polowych.

Procedury uzyskiwania zgód

Kolejnym istotnym aspektem jest procedura uzyskiwania zgód na budowę gazociągów, która jest szczegółowo określona w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane oraz w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. W kontekście gruntów rolnych istotne są przepisy dotyczące ochrony użytków rolnych oraz zasady wyznaczania strefy ochronnej wokół gazociągów.

Zgodnie z tymi przepisami inwestorzy są zobowiązani do przeprowadzenia analizy oddziaływania na środowisko oraz do uzyskania odpowiednich decyzji administracyjnych, takich jak decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach czy pozwolenie na budowę. Właściciele gruntów rolnych mają prawo do informacji o planowanych inwestycjach oraz do wyrażania swoich uwag i zastrzeżeń w trakcie procedury, co pozwala na większe zaangażowanie lokalnych społeczności w podejmowanie decyzji dotyczących ich terenów.

Problemy i kontrowersje

Dzięki tym regulacjom rolnicy mogą być bardziej świadomi wpływu inwestycji gazowych na swoją działalność i mają możliwość dbania o swoje interesy. Właściwe przestrzeganie przepisów dotyczących posadowienia gazociągów i procedur uzyskiwania zgód pozwoli na osiągnięcie równowagi pomiędzy rozwojem infrastruktury gazowej a ochroną użytków rolnych.

Budowa gazociągów na gruntach rolnych to temat, który staje się coraz bardziej aktualny w obliczu rosnącego zapotrzebowania na energię. Niestety, takie inwestycje często wiążą się z wieloma kontrowersjami oraz nieprawidłowościami, które mogą wpływać na życie i działalność rolników. Wspominane powyżej nieprawidłowości niejednokrotnie występowały w Polsce w ramach różnych inwestycji realizowanych przez firmy gazociągowe.

Prawa właścicieli gruntów

Właściciele gruntów rolnych dysponują kilkoma istotnymi prawami, które są określone w Kodeksie cywilnym, szczególnie w artykułach dotyczących służebności. Jeśli służebność, z upływem czasu, staje się dla niego wyjątkowo uciążliwa – na przykład, gdy wprowadzone zmiany na jego terenie utrudniają normalne użytkowanie działki – może on żądać zmiany sposobu wykonywania służebności lub jej zniesienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Takie prawo przysługuje właścicielowi zwłaszcza wtedy, gdy służebność straciła na znaczeniu i nie jest już konieczna do normalnego korzystania z nieruchomości władającej. Co więcej, jeśli służebność przestała przynosić korzyści dla nieruchomości władającej, właściciel obciążonego gruntu ma prawo domagać się jej zniesienia nawet bez konieczności wypłaty wynagrodzenia.

Służebność gruntowa może również wygasnąć z czasem, jeśli przez okres dziesięciu lat nie była wykonywana. Oznacza to, że jeżeli właściciel nieruchomości władającej nie korzysta z ustanowionego na jego rzecz prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać uwolnienia swojego gruntu od tej służebności. To zabezpieczenie chroni właściciela nieruchomości obciążonej przed koniecznością utrzymywania nieaktywnych służebności, które przestały spełniać swoje pierwotne funkcje.

Obowiązki właścicieli

Właściciele gruntów, które korzystają z dopłat rolniczych, mają obowiązek zgłoszenia wyłączenia działek z użytkowania rolnego lub leśnego w odpowiednim Powiatowym Biurze Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W dokumentacji powinny znaleźć się szczegółowe informacje na temat powierzchni gruntów, które zostały wyłączone z upraw.

Bronić swoich interesów

Obrona praw rolników zaczyna się od odpowiednio prowadzonych negocjacji. Właścicielom gruntów zaleca się nawiązanie rozmów z inwestorami jeszcze przed rozpoczęciem planowanych prac. Obecność prawnika może pomóc w osiągnięciu korzystnych warunków.

Jeśli negocjacje nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, rolnicy mają prawo wyrazić sprzeciw wobec inwestycji. Sprzeciw ten powinien być złożony w formie pisemnej, z jasno przedstawionymi argumentami i dowodami, które mogą wpłynąć na decyzję organów administracyjnych. W przypadku dalszych trudności rolnicy mogą skierować sprawę do sądu, domagając się ochrony swoich praw. Sąd będzie analizował zasadność służebności oraz ustalał wysokość odszkodowania, które powinno odzwierciedlać realne straty poniesione przez rolników. Korzystanie z pomocy prawnej jest w tej sytuacji kluczowe.

Rolnicy mają szereg uprawnień, które pozwalają im bronić swoich interesów w kontekście służebności gruntowych. Świadomość przysługujących im praw oraz znajomość dostępnych procedur, takich jak negocjacje, zgłaszanie sprzeciwu czy postępowanie sądowe, może znacząco wpłynąć na skuteczną ochronę ich interesów.

radca prawny Michał Klauziński

konsultant prawny Karolina Nalewaj

Turcza Kancelaria Radców Prawnych

fot. Gaz-System

Artykuł ukazał się w wydaniu 11/2024 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”