Liczy się sprawne manewrowanie i uniwersalność
2024-12-04
Do równomiernego rozprowadzenia nawozów organicznych na powierzchni pola potrzebne są bezawaryjna praca i wysoka wydajność.
Na krajowym rynku maszyn rolniczych z roku na rok systematycznie zwiększa się nie tylko oferta rozrzutników obornika, ale też możliwość ich opcjonalnego wyposażenia. Z jednej strony więc coraz trudniej podjąć decyzję o wyborze najbardziej odpowiedniej maszyny, ale z drugiej można lepiej dopasować ją do warunków gospodarstwa.
Podwozie typu tandem
Producenci rolni coraz częściej inwestują w nowe i bardziej wydajne maszyny. W celu zmniejszenia kosztów eksploatacji decydują się też na zakup dodatkowego wyposażenia opcjonalnego, które pozwala zwiększyć funkcjonalność rozrzutnika i wykorzystywać go do innych prac. Aktualnie na rynku rozrzutników obornika, kompostu czy wapna jest duża konkurencja pomiędzy firmami krajowymi i zagranicznymi.
Maszyny oferują też mniejsze przedsiębiorstwa produkujące na rynek lokalny. Najczęściej oferowane są rozrzutniki jednoosiowe lub na podwoziu typu tandem. Mogą one również służyć jako przyczepy z samoczynnym rozładunkiem, przy transporcie płodów rolnych oraz innych materiałów po drogach publicznych i na terenie gospodarstwa. Napęd przenośnika podłogowego może być mechaniczny lub hydrauliczny.
Wąskie lub szerokie
Producenci maszyn rolniczych oferują rozrzutniki z szeroką lub wąską skrzynią ładunkową, która może być wyposażona w różnej konstrukcji adaptery rozrzucające. Ich zróżnicowana budowa i wymiary elementów roboczych pozwalają dostosować rozrzutnik do różnego rodzaju nawozów organicznych lub innych materiałów. Obecnie panuje moda na rozrzutniki wyposażone w skrzynie ładunkowe z niskimi podłogami, co oznacza, że koła o dużej średnicy są umieszczone obok nadwozia.
Duże koła zapewniają większą powierzchnię kontaktu z podłożem i łatwiej toczą się po spulchnionej powierzchni pól. Dzięki nisko położonemu środkowi ciężkości obornik lub kompost można bezpiecznie rozrzucać nawet na zboczach. W przypadku takiej konstrukcji maszyn wysokość ścian bocznych może być mniejsza, co ułatwia załadunek nawozów ładowaczem czołowym nabudowanym na ciągniku. Rozrzutniki obornika z wąskimi skrzyniami ładunkowymi charakteryzują się też solidną i trwałą konstrukcją. Zapotrzebowanie na moc od WOM ciągnika jest uzależniane od średnicy bębnów dozujących obornik. Im większa średnica bębnów, tym więcej mocy potrzeba do ich napędu.
Konstrukcja takiego rozrzutnika pozwala na bardzo sprawne manewrowanie maszyną po nierównościach podczas pracy i mniejsze jest zapotrzebowanie na siłę uciągu. Tym samym rozrzutniki z wąskimi skrzyniami są rekomendowane dla mniejszych i średnich gospodarstw, które dysponują ciągnikami o mniejszych mocach. Maszynami z węższymi skrzyniami na dużych kołach łatwiej też można rozprowadzać nawozy sypkie podczas wietrznej pogody ze względu na mniejszą odległość ich podłogi od powierzchni pola. Z kolei rozrzutniki obornika z szeroką skrzynią mają umieszczone koła pod skrzynią, co pozwala uzyskać większą pojemność skrzyni ładunkowej przy mniejszej długości. Maszyny o pojemności skrzyni od 7 m sześc. wyposażane są zazwyczaj już w podwozie tandemowe w celu zmniejszenia nacisku na podłoże. Takie rozrzutniki zapewniają dobry komfort jazdy po drogach utwardzonych. Ważnym kryterium jest też trwałość rozrzutnika, która jest bezpośrednio powiązana z jakością użytych materiałów konstrukcyjnych oraz dokładnością wykonania i zabezpieczenia antykorozyjnego. Ponadto podczas zakupu uwagę warto zwrócić na łatwość mycia przestrzeni ładunkowej i kontroli poszczególnych zespołów czy elementów rozrzutnika. Pojemność skrzyni ładunkowej ma wpływ na koszty użytkowania maszyny. Transport obornika czy innych materiałów maszynami o większej ładowności jest tańszy.
Budowa skrzyni
W przypadku nawożenia ciężkimi i lepkimi nawozami, duże znaczenie odgrywa stożkowa konstrukcja skrzyni ładunkowej, która rozszerza się w kierunku adaptera oraz ściany o gładkiej powierzchni. Ułatwione jest wtedy równomierne przesuwanie obornika, a obciążenie przenośnika listwowo-łańcuchowego jest mniejsze. Jeżeli mają być aplikowane materiały w małych dawkach na ha, np. wapno, substraty pofermentacyjne o dużej zawartości suchej masy czy pomiot kurzy, to ważną rolę odgrywa zasuwa dozująca. Z jednej strony uszczelnia skrzynię ładunkową, a z drugiej ogranicza napór masy na adapter rozrzutnika. Poprawia ona też równomierność dozowania, zwłaszcza przy rozsiewaniu wapna przy mniejszych dawkach.
W przypadku nawożenia typowymi nawozami organicznymi, takimi jak obornik świeży lub przegniły, pionowa zasuwa dozująca przed walcami dozującymi nie jest konieczna. Jeśli mają być rozprowadzane materiały o dużej masie objętościowej, mocno rozdrobnione lub sypkie, to warto dokładnie zapoznać się z systemem przesuwu i dozowania, ponieważ ważna jest wtedy dokładność aplikacji. Jeżeli będzie miał być rozrzucany obornik ładowany dużymi ładowarkami, w dużych porcjach, to adapter powinien być solidny i zapewniać dużą szerokość roboczą. Dobrze wtedy sprawdzą się konstrukcje z poziomymi bębnami dozującymi i tarczami rozrzucającymi. Maszyny powinny być też wyposażone w szerokie koła zapobiegające ugniataniu gleby i spełniające wymogi ruchu drogowego.
Dokładność dozowania
Wymagania stawiane obecnie rozrzutnikom stałych nawozów organicznych są coraz większe i dotyczą ich uniwersalności, która pozwala rozrzucać różne nawozy. Rozrzutniki obornika muszą radzić sobie z szeroką gamą nawozów organicznych: obornikiem słomiastym lub ciężkim z obór wolnostanowiskowych, kompostem, odwodnionym pofermentem, suchym obornikiem kurzym lub wilgotnym wapnem. Jakość pracy i dokładność dozowania różnych materiałów stanowią ważne parametry rozrzutników. Każdy z tych nawozów musi być precyzyjnie rozprowadzony po powierzchni pola. Rozrzucane materiały różnią się też właściwościami takimi jak np. gęstość, sypkość czy wrażliwość na wietrzną pogodę. Wszystko to wpływa na możliwą do uzyskania rzeczywistą szerokość pracy maszyny.
Zwróć uwagę na podwozie
Jeżeli odległość między gospodarstwem czy miejscem składowania obornika a polem jest duża, warto wybrać maszyny z podwoziem do jazdy z prędkością do 40 km/h. Można wtedy zaoszczędzić na czasie i skrócić czas nawożenia. Nisko położony dyszel do agregowania z ciągnikiem stał się obecnie standardem w nowych maszynach. Rozrzutnik jest wtedy stabilniejszy, a ryzyko przewrócenia się ciągnika na skutek pchania przez maszynę na pochyłościach jest zminimalizowane. Aby zapewnić bezpieczną i cichą jazdę po drogach z prędkościami do 40 km/h, rozrzutniki powinny być wyposażone w dyszel resorowany.
Adaptery rozrzucające
Rozrzucany materiał i rzeczywista szerokość rozrzucania będą określały rodzaj stosowanego adapteru. Wyposażenie adapteru w dwuskrzydłową osłonę tylną z otwieraniem hydraulicznym umożliwia rozrzucanie brzegowe oraz regulację szerokości rozrzutu. Może też służyć do zabezpieczenia materiału podczas poruszania się po drodze.
Adaptery z bębnami poziomymi i zwojami ślimakowymi lub nożami w układzie pojedynczym lub podwójnym charakteryzują się szerokością rozrzucania sięgającą maksymalnie 4 m. Są one zwykle montowane w rozrzutnikach o małej pojemności.
Adaptery pionowe dwubębnowe pochylone do przodu z nożami lub łopatkami oraz dużymi talerzami są obecnie preferowanym rozwiązaniem, ze względu na ich wszechstronność i dobrą jakość pracy w przypadku słomiastego czy zwartego obornika bydlęcego. Charakteryzują się dużą przepustowością, wydajnością i szerokością roboczą do 14 m. Walce z łopatkami i talerzami adaptera zapewniają też efektywny wysiew wapna oraz jego szeroki rozrzut. Pochylenie adapterów pionowych do przodu o około 10-15 stopni korzystnie wpływa na równomierność pokrycia pola nawozem.
Adaptery pionowe czterobębnowe są montowane w szerokich skrzyniach ładunkowych. Jakość i dokładność rozrzucania zależą w dużym stopniu od prędkości obwodowej bębnów z nożami oraz prędkości przesuwu przenośnika łańcuchowo-listwowego. Wysoka prędkość obrotowa bębnów i powolny posuw przenośnika w skrzyni zapewniają uzyskiwanie drobniejszych cząstek i większą szerokość roboczą. Jednak obornik rozrzucany w ten sposób jest bardziej wrażliwy na boczne działanie wiatru. Szerokość rozrzucania może wynosić 6-10 m, w zależności od rodzaju obornika. Noże na bębnach adaptera są zazwyczaj wymienne i wykonane ze wzmocnionej stali, co gwarantuje ich długotrwałe użytkowanie.
Adaptery kombinowane z bębnami poziomymi i talerzami rozrzucającymi
Takie adaptery sprawdzają się przy nawożeniu pomiotem kurzym oraz przy rozrzucaniu wapna, kompostu czy torfu. Szerokie rozrzucanie czy rozsiewanie odbywa się w dwóch etapach. W pierwszym bęben lub bębny dozujące rozdrabniają i następnie kierują obornik na dwie tarcze rozrzucające. W drugim etapie następuje rozrzucanie obornika przez tarcze rozrzucające. Tego typu adaptery charakteryzują się wysoką jakością rozrzucania na szerokościach powyżej 12 m oraz przy pracy z suchym obornikiem lub przy małych dawkach wysiewu na ha. Mogą być one oferowane w różnych wersjach, np.: z 1 walcem poziomym wyposażonym w bijaki i tarczami rozrzucającymi na szerokość 12-20 m, z 2 poziomymi walcami dozującymi i tarczami rozrzucającymi na szerokość 12-20 m czy z 3 poziomymi walcami dozującymi i tarczami rozrzucającymi na szerokość 12-24 m. Niektóre modele rozrzutników obornika mogą być też wyposażone w adapter objętościowy z hydraulicznie otwieraną tylną ścianą, służący do wyposażenia rozrzutnika wraz z zestawem nadstawek w przypadku wykorzystywania go jako przyczepa objętościowa.
Wyposażenie opcjonalne
Może obejmować m.in.: zasuwę skrzyni ładunkowej, osłonę adaptera pionowego, deflektor mechaniczny lub hydrauliczny, przystawkę objętościową z nadstawkami bocznymi, elektryczne sterowanie przenośnikiem podłogowym czy 2-przewodową pneumatyczną instalację hamulcową. Opcjonalnie można też doposażyć maszynę w adapter kombinowany z bębnami dozującymi i talerzami rozrzucającymi. W ostatnich latach do rozrzutników obornika wprowadzane są też nowe technologie, które wcześniej były zarezerwowane dla rozsiewaczy lub opryskiwaczy nawozów mineralnych. Obecnie można wyposażyć rozrzutnik w zintegrowany system ważenia. W połączeniu z sygnałem GPS lub czujnikiem prędkości jazdy, można ustawić prędkość przesuwu przenośnika łańcuchowo-listwowego na określoną dawkę w t/ha, niezależnie od prędkości roboczej.
tekst i fot. prof. UPP, dr hab. inż. Ireneusz Kowalik
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Artykuł ukazał się w wydaniu 12/2024 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”
Komentarze
Brak komentarzy