Niebezpieczna i bezwzględna

Pryszczyca to wysoce zakaźna choroba wirusowa zwierząt parzystokopytnych, stanowiąca poważne zagrożenie dla hodowli i całego sektora produkcji mięsa. Choć Polska pozostaje krajem wolnym od tej choroby, wciąż istnieje realne ryzyko wystąpienia ogniska także na terytorium naszego kraju.

Na podstawie wykładu dr. Zdzisława Króla, dolnośląskiego wojewódzkiego lekarza weterynarii, wygłoszonego podczas XXVII Międzynarodowej Konferencji Naukowej w Polanicy-Zdroju.

Polska posiada status kraju wolnego od pryszczycy (FMD – Foot and Mouth Disease), a ostatnie ognisko tej choroby potwierdzono na jej terytorium w 1971 r. Pryszczyca występuje endemicznie, czyli stale lub regularnie, w wielu regionach Azji, Afryki oraz na Bliskim Wschodzie. W Europie zakażenia tą chorobą notowano sporadycznie. W 1993 r. potwierdzono ognisko we Włoszech, rok później w Grecji, w 2001 r. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Francji i Holandii, w 2007 ponownie w Wielkiej Brytanii, a w 2011 r. w Bułgarii. Niestety w 2025 r. choroba powróciła na teren Europy.

Wirus wydalany we wszystkich wydzielinach

Pryszczyca jest zakaźną i zaraźliwą chorobą wirusową, która dotyka zwierząt parzystokopytnych dzikich i domowych w tym m.in. bydła, owiec, kóz i świń. Jest ona wywoływana przez wirus z rodziny Picornaviridae z rodzaju Apthovirus. Obecnie znanych jest 7 jego serotypów. Okres inkubacji choroby trwa od 2 do nawet 14 dni, jednak najczęściej jest to od 3 do 8 dni. Zakażone zwierzęta już w okresie inkubacji zaczynają wydalać wirusa zanim jeszcze pojawią się u nich pierwsze objawy kliniczne. Wirus jest obecny we wszystkich wydalinach i wydzielinach, a więc w ślinie, wydychanym powietrzu, kale czy moczu już w okresie od 24 do 48 godzin przed powstaniem pęcherzy pryszczycowych, które są charakterystycznym objawem klinicznym choroby.

Choroba zwalczana z urzędu

Pęcherze wypełnione płynem mogą pojawiać się na skórze zwierząt oraz błonach śluzowych jamy ustnej, a u bydła także na racicach i strzykach. Wśród objawów klinicznych są również często spotykany intensywny ślinotok oraz kulawizny. U chorych zwierząt pojawia się gorączka, osowiałość i apatia, a u bydła mlecznego dochodzi do spadku produkcji mleka. Choroba w stadzie może przebiegać klasycznie, z wyraźnymi objawami klinicznymi lub mieć postać łagodną, ze słabo wyrażonymi objawami. Pryszczyca jest to choroba z kategorii A, D, E i jest zwalczana zgodnie z zasadami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 429/2016 z dnia 9 marca 2016 r., w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniające i uchylające niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt (Prawo o zdrowiu zwierząt).

W przypadku wystąpienia ogniska choroby należy uśmiercić przebywające w gospodarstwie zwierzęta, unieszkodliwić zwłoki oraz przeprowadzić dezynfekcję. Jednocześnie powiatowy lekarz weterynarii wyznacza obszar objęty ograniczeniami: w obszarze zapowietrzonym obejmującym 3 km i zagrożonym (10 km) wprowadza zakaz przemieszczania zwierząt wrażliwych poza strefę. Powiatowy lekarz weterynarii może też jeszcze wyznaczyć obszar buforowy, w którym obowiązują te same ograniczenia co w strefie zagrożonej, jednak ma możliwość wprowadzenia odstępstw po wcześniej przeprowadzonej analizie ryzyka. Może on zezwolić na przemieszczenie zwierząt ze strefy buforowej bezpośrednio do rzeźni znajdującej się na terytorium tego samego państwa członkowskiego w celu ich natychmiastowego uboju. Jednak w tym celu należy użyć środków transportu, których konstrukcja zapobiega wszelkim przeciekom lub ucieczkom zwierząt. Ponadto muszą być one oczyszczane i dezynfekowane niezwłocznie po każdym transporcie, a w stosownych przypadkach, dezynfekowane ponownie i każdorazowo wysuszone lub pozostawione do wyschnięcia przed kolejnym załadunkiem. Środki transportu mogą być wykorzystywane do przewożenia zwierząt podatnych na chorobę o takim samym statusie zdrowotnym i utrzymywanych w tym samym zakładzie. Dodatkowo środki transportu muszą być odpowiednio zaplombowane po załadunku i odplombowane po dotarciu do rzeźni. Warto pamiętać również, że zwierzęta z gatunków wrażliwych muszą być poddane kontroli klinicznej nie później niż na 24 godziny przed dniem transportu.

Tekst i foto Remigiusz Kryszewski

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 09-10/2025 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”