Nowa WPR coraz bliżej

28 czerwca unijni ministrowie rolnictwa na posiedzeniu Rady Unii Europejskiej zaakceptowali wstępne porozumienie co do kluczowych elementów reformy Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 osiągnięte trzy dni wcześniej z Parlamentem Europejskim. To nie wieńczy prac nad nową WPR, ale jest bardzo ważnym krokiem przybliżającym do jej realizacji.

Negocjacje i niezliczone rozmowy na temat reformy WPR trwają już od trzech lat, tj. od kiedy Komisja Europejska 1 czerwca 2018 r. zaprezentowała pakiet trzech rozporządzeń z propozycjami zmian. W skład tego pakietu wchodzą: rozporządzenie o strategicznych planach WPR, o finansowaniu WPR, zarządzaniu nią i jej monitorowaniu (tzw. rozporządzenie horyzontalne), a także rozporządzenie o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych. Początkowo instytucje unijne zobowiązały się przyjąć nową reformę do grudnia 2020 r., ale nie udało się dotrzymać tego terminu. Kolejnym wyznaczonym było lato 2021 r.

Za i przeciw

„Osiągnięcie wspólnego stanowiska nie było proste, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że WPR przechodzi gruntowną reformę” – napisało Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w komunikacie po osiągnięciu porozumienia. „Od początku prac nad reformą stanowisko Polski jednoznacznie wskazywało, że w proponowanych rozwiązaniach należy uwzględniać indywidualne potrzeby i oczekiwania państw członkowskich, skoncentrować się na osiąganiu głównych celów wspólnej polityki rolnej oraz dążyć do dalszego upraszczania WPR. Podkreślano także, że tempo prac nad kompromisem nie może odbywać się kosztem jakości wypracowanych rozwiązań. Osiągnięte porozumienie, choć nie uwzględnia wszystkich naszych postulatów, w końcowej formie zawiera wiele rozstrzygnięć korzystnych dla Polski” – podkreślił resort. Ministerstwo zaprezentowało listę końcowych ustaleń porozumienia uwzględniających stanowisko Polski, a także tych krytycznie ocenianych przez resort rolnictwa.

Ustalenia uwzględniające stanowisko Polski: 

– transfer środków między filarami WPR – przyjęty kompromis umożliwia przesunięcie do 30 proc. środków z II filara WPR do I filara WPR,

– definicja aktywnego rolnika – rolnicy otrzymujący wsparcie bezpośrednie do wysokości 5 tys. euro będą mogli zostać automatycznie uznani za aktywnych,

– limit wydatków na płatności związane z produkcją – ministerstwo z zadowoleniem przyjęło poziom finansowania płatności związanych z produkcją, tj. 13 proc.+2 proc. na wsparcie do roślin wysokobiałkowych, ale uważa za nieuzasadnione jego powiązanie z ramową dyrektywą wodną,

– płatność redystrybucyjna i płatność dla młodego rolnika – resort rolnictwa uważa, że zaproponowane przepisy pozostawiają państwom członkowskim wystarczającą elastyczność, co umożliwi zapewnienie odpowiedniego wsparcia dla gospodarstw rodzinnych i zmian pokoleniowych z uwzględnieniem lokalnych potrzeb i specyfiki,

– przejściowe wsparcie krajowe – będzie utrzymane w kolejnych latach z możliwą aktualizacją okresu referencyjnego dla przyznawania tego wsparcia,

– limit wydatków środowiskowych w II filarze – to była dla Polski istotna kwestia. Parlament proponował limit na poziomie 37 proc. Ostatecznie nie przekroczy 35 proc. Dodatkowo do limitu wydatków na środowisko w 50 proc. będzie wliczane wsparcie dla gospodarstw położonych na obszarach ONW. Procent ten został podwyższony w stosunku do wyjściowej propozycji KE o 10 proc.

– normy GAEC (Dobre praktyki rolne i środowiskowe) – ministerstwo pozytywnie ocenia wprowadzenie derogacji od stosowania normy GAEC 9 oraz GAEC 8 (zmianowanie) w gospodarstwach do 10 ha gruntów ornych. Norma GAEC 9 zakłada modyfikację dotychczasowej praktyki EFA, a dokładnie przeznaczenie minimalnego udziału powierzchni użytków rolnych na elementy krajobrazu i obszary nieprodukcyjne.

– kwestie handlowe i sektor cukru – resor rolnictwa z zadowoleniem odnotował, że częścią kompromisu są wspólne oświadczenia Rady, PE i KE w sprawach handlowych i w sprawie sektora cukru. „Polska opowiadała się za wzmocnieniem siatki bezpieczeństwa i ochrony przed importem z krajów trzecich, i te oświadczenia wychodzą naprzeciw naszym oczekiwaniom” – stwierdza MRiRW,

– rezerwa rolna – ministerstwo pozytywnie ocenia przyjęte rozstrzygnięcia dotyczące rezerwy rolnej, które są zgodne z ustaleniami dotyczącymi wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027. Kwota rezerwy będzie wynosiła 450 mln euro rocznie, w 2023 r. nie będzie zwrotu dla rolników z tytułu dyscypliny finansowej za rok 2022, a niewykorzystane środki zostaną przeznaczone na rezerwę rolną. Z dyscypliny finansowej wyłączeni będą rolnicy otrzymujący do 2000 zł euro płatności bezpośrednich. Dyscyplina finansowana ma być stosowana dopiero po wyczerpaniu innych źródeł budżetowych.

Wśród ustaleń, które Polska ocenia krytycznie znalazły się:

– dostosowanie planów strategicznych do Europejskiego Zielonego Ładu – zapisy dotyczące uwzględniania w planach strategicznych poszczególnych krajów Europejskiego Zielonego Ładu co prawda nie odwołują się do ilościowych celów strategii „Od pola do stołu” jak i na rzecz bioróżnorodności, ale będą wymagały dostosowania już przyjętych planów strategicznych do celów ww. strategii po 2025 r.,

– norma GAEC 9 – ministerstwo nie zadowala kompromis odnośnie wdrożenia tej normy. Ustalenie obowiązkowego odsetka gruntów ornych tylko na obszary nieprodukcyjne może prowadzić do konieczności wyłączenia części gruntów rolnych z produkcji – wskazuje.

– warunkowość społeczna – Polska była przeciwna bardzo ambitnym propozycjom parlamentu w zakresie powiązania wsparcia WPR z przestrzeganiem prawa pracy w ramach warunkowości społecznej. Kompromis wprowadza uproszczone podejście, które wdrożone będzie od 2025 r. i będzie w dużej mierze oparte o istniejące rozwiązania krajowe – informuje resort rolnictwa.

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2021 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”

Alicja Siuda

Fot. Rada Europejska