Presja patogenów postępuje

– Ze względu na wprowadzane ograniczenia dotyczące stosowania środków ochrony roślin, wiele szkodników znalazło się poza skuteczną kontrolą – mówi Artur Kozera, menedżer produktu i marketingu firmy Rapool Polska.

– Jakie odmiany rzepaku wybrać do siewu w nadchodzącym sezonie?
– Bieżący sezon, a szczególnie długa, chłodna i wilgotna wiosna, z jednej strony nie stwarza optymalnych warunków dla rozwoju, ale z drugiej strony pozwala na obserwacje, jak poszczególne odmiany zachowują się w niesprzyjających warunkach. Przed nami czas podejmowania decyzji o wyborze odmiany. Najczęściej w tym procesie kierujemy się własnymi doświadczeniami i spostrzeżeniami oraz informacjami pochodzącymi z badań prowadzonych przez COBORU. Do dyspozycji plantatorów jest szeroki wachlarz odmian populacyjnych, często nazywanych liniowymi, oraz mieszańcowych. Odmiany populacyjne na pewno wyróżnia cena zakupu nasion, ponieważ jest ona niższa w porównaniu z ceną mieszańców. Jednak w tym przypadku należy się liczyć zazwyczaj z niższymi o ok. 20-30 proc. plonami. Odmiany liniowe hoduje się metodami klasycznymi polegającymi na selekcji, krzyżowaniu i rozmnażaniu.

– Kiedy warto decydować się na wybór odmiany populacyjnej?
– Możemy to zrobić, jeżeli planujemy wczesny siew. Są one tolerancyjne na przyśpieszenie terminu. Ponadto mogą się sprawdzać na słabszych stanowiskach, na których intensyfikacja uprawy jest mniejsza. W przypadku odmian liniowych norma wysiewu jest wyższa i wynosi 50-60 nasion/m². Odmiany liniowe wysiewane w większym zagęszczeniu wytwarzają mniejszą liczbę rozgałęzień bocznych. Plon wytwarzany jest przede wszystkim na pędzie głównym.

– Jak powstają odmiany mieszańcowe?
– Hodowla odmian mieszańcowych wykorzystuje efekt heterozji. Mieszańce powstają w wyniku krzyżowania linii rodzicielskich. Wyhodowane pokolenie F1 ma większy wigor, charakteryzuje je większa wybujałość, są bardziej produktywne niż formy wyjściowe. Pozwala to na osiągnięcie wyższych plonów o bardzo dobrych parametrach technologicznych. Należy jednak pamiętać, iż efekt heterozji utrzymuje się tylko przez jedno pokolenie.

– Czym charakteryzują się takie odmiany?
– Warto zwrócić uwagę na system korzeniowy, który jest zabezpieczeniem roślin przed skutkami stresów abiotycznych. Korzeń mieszańca rzepaku skutecznie chroni przed okresowymi suszami, które mogą wystąpić w różnych fazach rozwojowych. Ponadto jest on tolerancyjny na stresy oksydacyjne występujące przy dużym uwilgotnieniu gleby. Jak wykazują badania tensometryczne, odmiany mieszańcowe mają większą moc ssącą w porównaniu z odmianami populacyjnymi. Gwarantuje to efektywniejsze pobieranie składników pokarmowych oraz zabezpieczenie w wodę.

– Co jest najtrudniejsze w uprawie rzepaku?
– W intensywnych systemach uprawy rzepaku wielkim zagrożeniem jest presja ze strony patogenów. Dotyczy to zarówno szkodników, jak i chorób. Ze względu na wprowadzane ograniczenia dotyczące stosowania środków ochrony roślin, wiele szkodników znalazło się poza skuteczną kontrolą. Ich presja jest duża, powodują one uszkodzenia organów. Prowadzi to w konsekwencji do obniżenia lub utraty części plonu. W hodowli zauważono ten problem. Nowe mieszańce szybko regenerują uszkodzenia korzeni czy liści, co zwiększa szanse roślin, szczególnie w okresie jesiennym na „zakodowanie” przyszłego plonu. Kolejna grupa zagrożeń to choroby zarówno grzybowe, jak i wirusowe. Do nowych odmian mieszańcowych wprowadzane są geny odporności. Rozróżniamy dwa typy odporności: jednogenowa, pionowa nazywana także specyficzną. Przykładem takiej odporności mogą być geny Rlm2, Rlm7. Drugi typ to odporność wielogenowa, pozioma, niespecyficzna. W tym przypadku za zabezpieczenie przed patogenem odpowiada ściśle określona sekwencja genów, np. odporność na suchą zgniliznę kapustnych – gen RlmS. W ostatnich latach straty gospodarcze na plantacjach rzepaku powodowane są przez chorobę wirusową – wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Aby temu zaradzić, hodowcy wprowadzili w mieszańcach gen odporności na wirusa żółtaczki rzepy. Widać więc że, postęp hodowlany stwarza szereg różnych możliwości optymalnego zabezpieczenia plonu przed skutkami presji ze strony różnych patogenów.

– Na co zwracać uwagę, decydując się na siew odmian mieszańcowych?
– Należy pamiętać o wcześniej wprowadzonych cechach, takich jak bardzo wysoka zimotrwałość oraz możliwość wysiewu w opóźnionych terminach. Mieszańce rzepaku wysiewa się w obsadzie: optymalny termin 40-45 nasion/m², opóźniony 45-50 nasion/m². Pamiętajmy, że tylko około 30 proc. plonu znajduje się na pędzie głównym, a pozostała część na rozgałęzieniach bocznych. Zatem mieszańce nie powinny być siane zbyt gęsto, a mniejsza obsada jest kompensowana większą liczbą pędów bocznych.

Rozmawiała Dominika Wolna

fot. Dominika Wolna

Artykuł ukazał w wydaniu 08/2023 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”