Selektywne zwalczanie traw

Różne gatunki traw można zwalczyć przy okazji eliminowania chwastów dwuliściennych. Jednak, jeżeli występują masowo, niejednokrotnie należy je eliminować specjalnie do tego celu przeznaczonymi herbicydami – graminicydami.

Aktualnie zarejestrowanych jest ponad 1100 herbicydów. Właśnie te ponad 100 to graminicydy. Można je podzielić na dwie grupy. Pierwsza, reprezentowana przez 88 preparatów, całkowicie nieselektywna w stosunku do traw, przeznaczona jest do zabiegów w uprawach dwuliściennych. Druga grupa o ograniczonej selektywności zalecana jest do zwalczania chwastów jednoliściennych w zbożach.

W uprawach dwuliściennych

Nieco przesadnie można stwierdzić, że selektywność graminicydów w stosunku do roślin dwuliściennych jest tak wysoka, że można je stosować bez obaw we wszystkich gatunkach należących do tej klasy. Praktycznie ich liczba jest ograniczona do wymienionych gatunków w etykietach preparatów. Biorąc pod uwagę także zalecenia dla upraw małoobszarowych, zarejestrowane graminicydy można zastosować w ponad 100 roślinach uprawnych. Zalecane graminicydy podzielone są na dwie zasadnicze grupy. Są to pochodne kwasu arylofenoksypropionowego, tzw. grupa „fop” (chizalofop-P etylowy, chizalofop-P tefurylowy, fluazyfop-P butylowy, propachizafop) oraz cykloheksenodiony, tzw. grupa „dym” (cykloksydym, kletodym). Minimalna temperatura, podczas której są zalecane graminicydy to 5 st. C, niektóre źródła podają 8 st. C. W obu działają skutecznie, ale podczas wyższej szybciej. Optimum to 15-25 st. C. Graminicydy z grupy „fop” można stosować w temperaturze do 27 st. C.

Termin ich stosowania należy dopasować do fazy wzrostu roślin uprawnych oraz najbardziej wrażliwych faz chwastów. Przyjmuje się, że jednoroczne rośliny uprawne podczas zabiegu powinny mieć wykształcone minimum 2 liście właściwe. Zabiegi można wykonywać także znacznie później, ale oczywiście jeszcze przed momentem wchodzenia roślin w fazę kwitnienia. Graminicydy są środkami typowo systemicznymi wnikającymi do traw przez ich zielone organy, stąd zabieg powinien być dokonany w chwili, w której jest pełen dostęp cieczy roboczej do ich części zielonych.

Trawy jednoroczne, w tym samosiewy zbóż, największą wrażliwość wykazują od fazy 2 liści do początku krzewienia (BBCH 12-21), ale stosując najwyższe dawki można je zwalczać do końca krzewienia (BBCH 29). Gatunki wieloletnie, przede wszystkim perz właściwy, należy zwalczać w fazie 4-6 liści (BBCH 14-16), maksymalnie 9 liści (BBCH 19), to jest, gdy osiągnie 15-25 cm wysokości. Terminy stosowania i zakres działania graminicydów jest podobny, jednak jest wiele różnic, o których warto wiedzieć.

Chizalofop-P etylowy (grupa fop)

Reprezentowany jest najliczniej, ponieważ przez 36 herbicydów produkowanych w formulacjach 50 EC, 100 EC (niektóre 108 EC) i w jednym przypadku 120 EC. W celu zwalczania gatunków jednorocznych najczęściej są zalecane w dawce 30-60 g s.cz./ha. Zaliczane do tej grupy samosiewy zbóż są najbardziej wrażliwe i giną po zastosowaniu najniższych dawek. Niszczenie gatunków wieloletnich (oraz wiechliny rocznej), w tym głównie perzu właściwego, wymaga aplikacji 100-150 g s.cz./ha. Niektóre środki zawierające chizalofop-P etylowy można stosować łącznie z adiuwantami (przykłady w tabeli). Wszystkie są zalecane w burakach cukrowych (oprócz Wish Top) oraz w rzepaku ozimym jesienią (oprócz Quick 05 EC, Supero 05 EC, Taurus 05 EC) i wiosną (oprócz Wish Top). Około połowy preparatów można stosować także w ziemniakach. Ponadto część środków jest zalecana do odchwaszczania buraków pastewnych i marchwi. Fasola, groch, słonecznik, soja i truskawki są wymieniane zarówno w grupie podstawowych upraw, jak i małoobszarowych. Tylko w grupie małoobszarowych są: bakłażan, bób, bobik, brukiew, burak ćwikłowy chrzan, konopie, len, łubiny, pasternak, pietruszka, pomidor, rzepa, rzepak jary, seler i topinambur.

Chizalofop-P tefurylowy (grupa fop)

Substancja czynna reprezentowana przez 4 preparaty w formulacji 40 EC. Zalecana identycznie w: burakach cukrowych, grochu, rzepaku jarym i ozimym (w terminie jesiennym i wiosennym). Dodatkowo w ramach upraw małoobszarowych w cebuli i marchwi. Chizalofop-P tefurylowy jest zalecany w dawce 24-40 g s.cz./ha w celu zwalczania samosiewów zbóż, 32-60 g s.cz./ha traw jednorocznych, a do niszczenia perzu w dawce 60-80 g s.cz./ha.

Fluazyfop-P butylowy (grupa fop)

Aktualnie na rynku znajduje się 13 herbicydów zarejestrowanych w formulacji 125 lub 150 EC. Zalecane dawki są dość zróżnicowane. W celu zwalczania samosiewów zbóż należy zastosować 94-112 g s.cz./ha, ale z wyjątkami:125-312,5 g (Akapit 125 EC) oraz 250 g (Frequent). Pozostałe jednoroczne wymagają zastosowania nie więcej niż 150 g s.cz./ha z wyjątkami jw. (Akapit 125 EC i Frequent). Perz właściwy wykazuje wrażliwość w przedziale 250-375 g s.cz/ha. W podstawowych uprawach wszystkie preparaty zaleca się stosować w rzepaku ozimym jesienią, wiosną tylko: Akapit 125 EC, Balatella Forte 150 EC, Fortune, Foster Forte 150 EC, Frequent, Fusilade forte 150 EC, Privium 125 EC i Trivko. Te same preparaty, oprócz graminicydu Frequent, są zalecane do odchwaszczania ziemniaków. W buraku cukrowym zarejestrowane są wszystkie oprócz Akapit 125 EC i Frequen. Znaczna część preparatów jest zalecana do odchwaszczania kapusty. Natomiast bardzo szeroka oferta dotyczy możliwości stosowania w uprawach małoobszarowych. Przykładowo takie graminicydy jak: Balatella Forte 150 EC, Esorio, Fortuna, Foster Forte 150 EC, Fusilade Forte 150 EC, Grastop 150 EC, Trivko w swoich etykietach mają wymienione od kilkudziesięciu do około 100 gatunków roślin uprawnych (rolnicze, sadownicze, warzywnicze, ozdobne, zielarskie, przemysłowe).

Propachizafop (grupa fop)

To grupa 12 graminicydów o identycznym składzie (100 g s.cz./l), tak samo zalecanych. W celu zwalczania samosiewów zbóż i miotły zbożowej należy je stosować w dawce 50-70 g s.cz./ha (pozostałe jednoliścienne jednoroczne 60 g s.cz./ha). Perz właściwy wymaga dawki 125-150 g s.cz./ha, można go także zniszczyć dawkami dzielonymi (2×60 g s.cz./ha) wykonując zabiegi w odstępie nie mniejszym niż 12 dni. Preparaty są zarejestrowane w następujących uprawach: burak cukrowy, cebula, fasola, groch zielony, groch na suche nasiona, kapusta głowiasta, marchew, pietruszka, truskawka, rzepak ozimy (z adiuwantem), ziemniak. Ponadto większość preparatów można stosować w około 50 uprawach małoobszarowych (głównie rośliny rolnicze i warzywnicze), chociaż są wyjątki, które takich zaleceń nie mają (np. Alive, Kalamos 100 EC).

Cykloksydym (grupa dym)

Aktualnie jest reprezentowany przez cztery identyczne preparaty formulacji 100 EC. Ich rejestracja jest identyczna. Wszystkie trawy łącznie z samosiewami zbóż należy zwalczać stosując 100-200 g s.cz./ha. W celu zwalczenia perzu właściwego należy stosować 400-500 g s.cz./ha, co jednak nie daje gwarancji pełnej skuteczności. Zgodnie z rejestracją preparaty można stosować na plantacjach: buraków cukrowych, grochu, rzepaku ozimego (jesień i wiosna) i ziemniaków. W uprawach małoobszarowych polecany jest do odchwaszczania: bobu, cebuli, fasoli, kalafiora, lnu, lucerny, marchwi, pora, roślin ozdobnych, rzepaku jarego, sałaty, słonecznika, soi, szpinaku oraz truskawek. Cykloksydym jako jedyny graminicyd może być również stosowany w kukurydzy, ale wyłącznie w odmianach odpornych na tę substancję czynną. W niektórych uprawach dawki preparatu można obniżyć stosując zabieg łącznie z adiuwantem.

Kletodym (grupa dym)

Wśród graminicydów kletodym ostatnio stał się jedną z bardziej popularnych substancji czynnych, obecnie reprezentowaną przez 17 produktów handlowych. Jest dostępny w trzech formach użytkowych: 120 EC, 180 EC i 240 EC. Samosiewy zbóż i pozostałe jednoroczne jednoliścienne są zwalczane dawką 96-180 g s.cz./ha przez formulacje 120 EC i 240 EC. Formulacja 180 EC jest zalecana w nieco wyższej dawce. Perz właściwy należy zwalczać stosując 240 g s.cz./ha, do jego niszczenia nie są zalecane: Brixton 180 EC, EtaDim, Juniper Max, V-Dim 240 EC i Vextadim 240 EC.

Wszystkie preparaty można stosować w burakach cukrowych oraz jesienią i wiosną w rzepaku ozimym. Formulacje 180 EC i 240 EC nie są zalecane w ziemniakach. Formulacje 120 EC można dodatkowo stosować w: cebuli, kapuście głowiastej, marchwi i truskawkach, formę użytkową 180 EC w słoneczniku. W roślinach małoobszarowych np. Select Super 120 EC można stosować w około 50 roślinach uprawnych.

Chizalofop-P etylowy + kletodym (grupa fop/dym)

To jedno z najnowszych rozwiązań. Tak opracowana fabryczna mieszanina reprezentowana jest przez dwa identyczne preparaty – Biloxa lub Evolution. Obydwa w dawce 0,25-0,35 l/ha niszczą samosiewy zbóż, a w dawce 0,35-0,5 l/ha chwastnicę jednostronną, owies głuchy, wiechlinę roczną i wyczyniec polny. W celu zwalczania perzu właściwego należy stosować 0,75 1,0 l/ha. Ciekawostką, a zarazem bardzo praktycznym zaleceniem jest możliwość zniszczenia biotypów rocznych chwastów jednoliściennych odpornych na chizalofop-P etylowy (1,0 l/ha). Preparaty są zarejestrowane do odchwaszczania buraków cukrowych oraz rzepaku ozimego (jesień i wiosna).

Graminicydy zalecane w zbożach

Selektywność graminicydów w zbożach uzyskuje się przez umieszczenie w formulacji ochraniaczy, tzw. sejfnerów (np. mefenpyr dietylu, klokwintocet-meksyl). Przykładowo fenoksaprop-P etylowy do 2001 r. był zarejestrowany i zalecany jako Furore Super 075 EW do odchwaszczania upraw dwuliściennych. Graminicydy zbożowe są zalecane do odchwaszczania zbóż ozimych (jęczmień, pszenica, pszenżyto, żyto) w okresie jesiennym i wiosennym oraz zbóż jarych (jęczmień, pszenica, pszenżyto). Istnieją pewne różnice w rejestracji poszczególnych graminicydów, nawet w obrębie tych samych substancji czynnych, stąd dobrze jest zapoznać się z ich działaniem.

Fenoksaprop-P etylowy (grupa fop)

Reprezentowany jest przez 20 preparatów, z czego 3 są produkowane w formulacji 110 EC, a pozostałe w formulacji 069 EW. Wszystkie zabiegi należy wykonać podczas wiosny. Preparaty w formulacji 110 EC zalecane są w jarych i ozimych formach jęczmienia i pszenicy oraz pszenżycie ozimym. Zabiegi zaleca się wykonać od początku krzewienia do fazy 1 kolanka zbóż (BBCH 20-31), dawką 0,7 l/ha (77 g s.cz./ha).

Zalecenia formulacji 069 EW są bardziej skomplikowane. Wszystkie preparaty są zalecane do odchwaszczania pszenicy ozimej i jęczmienia jarego. W pszenicy jarej brak rejestracji preparatów: Feniks, Fenoksaprop i Hermes. W pszenżycie ozimym oficjalnie nie są zalecane preparaty: Fantom, Feniks, Fenoksaprop, Fenoxinn Twist, Herbos Twist, Hermes, Puma Uniwersal oraz Sharfen. Z kolei w życie ozimym można stosować tylko preparaty Sunda i Vega. To również preparaty zalecane najwcześniej – od początku fazy rozwoju liścia do fazy drugiego kolanka (BBCH 10-32). Pozostałe (z małymi różnicami) należy aplikować od początku krzewienia do trzeciego kolanka (BBCH 20-31). Preparaty są zalecane w bardzo zbliżonych dawkach w zbożach jarych 0,8-1,0 l/ha (55,2-69,0 g s.cz./ha), a w ozimych 1,0-1,2 l/ha (69,0-82,8 g s.cz./ha). Część z nich w można stosować w obniżonych dawkach łącznie z adiuwantami (tabela 2.). Oprócz herbicydów: Fenoxinn Twist, Herbos Twist, Sunda i Vega pozostałe można stosować w mieszaninach z herbicydami zwalczającymi chwasty dwuliścienne.

Mezosulfuron metylu (sulfonylomocznik)

Dotychczas substancja czynna znana z fabrycznych mieszanin zalecanych do zwalczania chwastów jedno- i dwuliściennych w zbożach. Aktualnie zarejestrowano ją w formie 4 identycznych preparatów przeznaczonych do zwalczania wyłącznie gatunków jednoliściennych takich jak: miotła zbożowa, owies głuchy, wiechlina roczna, wyczyniec polny, życica wielokwiatowa, życica trwała i życica roczna. Preparaty zarejestrowano do zabiegów jesiennych i wiosennych w zbożach ozimych (pszenica, pszenżyto, żyto) oraz w jarych (pszenica, pszenżyto). Środki zalecane są w dawce 100-200 g/ha (6-12 g s.cz./ha), zawsze łącznie z adiuwantem.

Pinoksaden (grupa den)

Aktualnie na rynku jest dostępnych 10 identycznych preparatów formulacji EC zawierających 50 g s.cz./l. Preparaty są zalecane w czterech podstawowych zbożach ozimych, w celu zwalczania miotły zbożowej jesienią od fazy 1 liścia do końca wegetacji jesiennej (BBCH 11-Kw) lub wiosną od momentu ruszenia wegetacji do stadium widocznego liścia flagowego (BBCH Rw-37) rośliny uprawnej. Zalecana dawka wynosi 0,6-0,9 l/ha (30-45 g s.cz./ha). W przypadku zwalczania wyczyńca polnego (oprócz żyta), jesienią preparat należy zastosować w dawce 0,9 l/ha (45 g s.cz./ha), a wiosną 1,2 l/ha (60 g s.cz./ha). W przypadku zwalczania chwastnicy jednostronnej i/lub owsa głuchego w jęczmieniu jarym i pszenicy jarej (BBCH 11-37) należy zastosować dawki 0,6-0,9 l/ha (30-45 g s.cz./ha). W celu równoczesnego zwalczania chwastów dwuliściennych można wykorzystać preparaty Avoxa 50 EC (pinoksaden + piroksysulam) lub Axial Komplet i Axial One 50 EC (pinoksaden + florasulam).

Pinoksaden + klodinafop (grupa den/fop)

Preparat Traxos 50 EC przeznaczony jest do zwalczania miotły zbożowej i wyczyńca polnego w ozimych formach pszenicy, pszenżyta i żyta. Zabieg można wykonać jesienią od fazy 2 liści do początku fazy krzewienia (BBCH 12-21) lub wiosną po ruszeniu wegetacji do fazy pierwszego kolanka (BBCH Rw-31). W obu terminach należy zastosować 1,2 l/ha (30 + 30 g s.cz./ha).

Tabela 1.Wykaz graminicydów zalecanych w uprawach roślin dwuliściennych

W nawiasach podano ilość substancji czynnej, jeżeli nie umieszczono jej w nazwie handlowej; *możliwość lub zalecenie stosowania łącznie z adiuwantami

Tabela 2. Wykaz graminicydów zalecanych w zbożach

W nawiasach podano ilość substancji czynnej, jeżeli nie umieszczono jej w nazwie handlowej; *możliwość lub zalecenie stosowania łącznie z adiuwantami

tekst i fot. inż. Adam Paradowski

Artykuł ukazał się w wydaniu 10/2024 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”