Szkód jest coraz więcej

Zmieniający się klimat w zaskakującym tempie oddziałuje na florę i faunę. W przypadku ślimaków nagich ocieplenie klimatu spowodowało wydłużenie czasu sprzyjającego ich rozrodowi. Nie zimują jaja, jak to było jeszcze kilka lat temu, tylko sukcesywnie od końca sierpnia wylęgają się osobniki dorosłe, które niemalże od razu przystępują do żerowania na roślinach uprawnych. Dlatego o każdej porze roku zaobserwować można ślimaki występujące w różnych stadiach rozwojowych.

Ślimaki stają się aktywne tuż po zmierzchu i odżywiają się głównie w nocy. Żerują również w ciągu dnia, w szerokim przedziale temperatur 1-20°C i przede wszystkim w warunkach wysokiej wilgotności, po opadach deszczu oraz przy dużym zachmurzeniu. W ostatnim dziesięcioleciu ich populacje stają się coraz liczniejsze, a powodowane szkody prowadzą do całkowitego zniszczenia upraw w przypadku młodych roślin, niekiedy zaś zmniejszenia plonów, nawet o 50 proc.

Żerują na wszystkim

Ślimaki nagie to szkodniki wielożerne, występujące coraz częściej nie tylko w uprawach rolniczych, ale także warzywniczych i w sadach. Najchętniej zjadają kiełkujące ziarno zbóż oraz siewki pszenicy ozimej i rzepaku ozimego. Ślimaki przystępując do żerowania, uszkadzają zarodki i bielmo, uniemożliwiając kiełkowanie i wschody młodych roślin. W dalszej kolejności zjadają pierwszy liść, następnie brzegi i wierzchołki kolejnych. Ślinik pospolity i ślinik wielki, uszkadzają rośliny rolnicze tylko na brzegach pól, pomrowik plamisty żeruje praktycznie na całej powierzchni. Prowadzi to często do likwidacji uprawy i konieczności zaorania pól. Ślimaki nagie chętnie żerują zjadając owoce truskawek, malin i porzeczek. Ich intensywny zapach potrafią wyczuć z kilkudziesięciu metrów. Żerując pozostawiają w nich wygryzione otwory, a także śluz i odchody, które sprzyjają rozwojowi wielu chorób grzybowych, bakteryjnych i wirusowych. Prowadzi to często do zamierania znacznej części plantacji. Duże znaczenie ma jakość przechowywania płodów rolnych w magazynach, tam szkody powodowane przez ślimaki mogą być znacznie większe niż na polu. Zacienione, chłodne miejsca powodują, że ślimaki intensywniej żerują. W przydomowych ogrodach też czują się bardzo komfortowo. Duży wybór pokarmów takich jak np.: młoda kapusta, sałata, ogórek, pomidor czy szpinak i marchew sprawia, że ślimaki nagie chętnie „zamieszkają w zaciszu ogrodu”. Najbardziej wrażliwe na uszkodzenia są młode rośliny, które mogą być w całości zjedzone. W przypadku roślin starszych, ślimaki obgryzają brzegi liści lub pozostawiają tylko nerwy główne, jak np. w burakach lub szpinaku. Szkodniki te chętnie zjadają warzywa korzeniowe takie jak np.: rzodkiew, marchew, buraki i ziemniaki. Drążą w nich kanały i wygryzają otwory. Miejsca uszkodzeń często gniją. Warzywa korzeniowe mogą być doskonałymi kryjówkami dla ślimaków nagich. Objawy żerowania na roślinach we wszystkich fazach rozwojowych mogą być mylone z objawami żerowania innych szkodników. Jedynym niepowtarzalnym znakiem obecności ślimaków są zaschnięte, mieniące się ślady śluzu, które ślimak pozostawia podczas poruszania się na roślinach i ziemi.

Monitoruj plantacje

W przypadku szkodliwych ślimaków lustrację pól prowadzi się po wysiewie, w okresie wschodów zbóż, rzepaku i innych upraw oraz do fazy 5 liści. Warzywa i owoce należy monitorować przez cały okres wegetacji. W każdej uprawie wyznacza się losowo około 10 punktów na 1 ha uprawy. W każdym punkcie ocenia się: kiełkujące ziarno zbóż (50 ziarniaków), 20 siewek w fazie liścieni i 1 liścia, 10 roślin w fazie 2-5 liści właściwych. Na podstawie tej obserwacji określa się średni procent uszkodzonych roślin oraz stopień ich uszkodzenia według 3-stopniowej skali uszkodzeń:

1. Słaby – uszkodzenie od 1 do 25 proc. powierzchni liści, nadgryzione brzegi liści,

2. Średni – uszkodzenie od 26 do 50 proc. powierzchni liści, zjedzone brzegi i wierzchołki liści, wygryzione duże otwory,

3. Silny – uszkodzenie ponad 50 proc. powierzchni liści, wszystkie liście silnie uszkodzone i zniszczony pąk wierzchołkowy. Całkowite zniszczenie roślin oznacza uszkodzenie ziarniaków, liścieni i stożków wzrostu w 100 proc.

dr inż. Monika Jaskulska

IOR – PIB, Poznań

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 10/2022 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”