Teraz staje się niezbędny w odchowie

Refraktometr jest coraz częściej wykorzystywany do oceny odporności biernej cieląt. Pozwala szybko i dość precyzyjnie uzyskać informację odnośnie jakości siary podawanej tym zwierzętom i poziomu ich odporności biernej.

Cielęta rodzą się bez matczynych przeciwciał we krwi. Wynika to z budowy łożyska. Odporność bierną nabywają więc wyłącznie z siarą. Dlatego proces ich odpoju musi być przeprowadzony prawidłowo oraz efektywnie, czyli możliwie jak najszybciej po porodzie. Z każdą upływającą godziną spada jakość siary, a więc maleją szanse na wysoką koncentrację immunoglobulin we krwi osesków, co istotnie wpływa na ich całe życie produkcyjne. Osiąganie większych koncentracji IgG w surowicy krwi cieląt w pierwszych dniach, które w 100 proc. zależy od pobrania przez nie wysokiej jakości siary, zmniejsza bowiem koszty leczenia tych zwierząt, co pozwala na bardziej efektywną produkcję mleka.

Od czego zależy jakość?

Im szybciej, tym lepiej. To główna zasada, jaką należy kierować się podczas odpajania noworodków siarą. O ile w dzień hodowcy nie mają z tym problemu, o tyle nocne porody są już dużym wyzwaniem. Musimy bowiem wydoić krowę do bańki. Jeśli nie jest to możliwe, możemy skorzystać z banku siary, o którym nieco później. Minimalna ilość, jaką należy podać cielęciu w pierwszym odpoju, wynosi 2,5 l. W ciągu 8 godzin życia powinno ono wypić 4 l. Wielkość podania zależy też od jakości siary. Nie bez znaczenia jest także jej czystość i jakość mikrobiologiczna. Wraz ze wzrostem zanieczyszczenia bakteriami spada bowiem stopień wchłaniania obecnych w niej przeciwciał.

Odpowiednio wyposażony

Bank siary stanowi pobrana od krów i zamrożona, czy to w butelkach, wiaderkach, czy w specjalnych workach siara. Co ważne, powinna tam trafiać tylko ta, która jest najwyższej jakości. Można ją określić za pomocą siaromierza i refraktometru (weterynaryjnego bądź BRIXA). Ten pierwszy jest najczęściej wyposażony w kolorową miarkę i wykorzystuje zależność pomiędzy ciężarem właściwym siary a stężeniem zawartych w niej immunoglobulin. Zachowując wszystkie niezbędne kroki podczas badania, jak np. jej temperatura, która ma wynosić około 22 st. C, uzyskujemy następujące wyniki:

– kolor czerwony na miarce – stężenie Ig poniżej 40 g/l;

– kolor żółty na miarce – stężenie Ig między 40-60 g/l,

– kolor zielony na miarce – stężenie Ig powyżej 60 g/l.

Jakość siary dokładniej można ocenić refraktometrem BRIXA. Do pomiaru wystarczy jej mała kropla. Odczyt 25 proc. w skali BRIX oznacza surowiec dobrej jakości o zawartości 55-60 g/l Ig. Nie mniej ważnym elementem korzystania z banku jest rozmrażanie siary. Nie wolno tego robić we wrzątku, aby nie zniszczyć przeciwciał. Optymalnie należy ją podgrzewać w około ok. 40-50 st. C. Można to robić w łaźni wodnej lub specjalnych urządzeniach umożliwiających nastawienie odpowiedniej temperatury.

Monitoring odporności biernej

Cały okres odpoju siarą sprowadza się do zabezpieczenia cieląt w odpowiednio wysoką odporność bierną. Zależy ona od koncentracji krążących w ich krwi immunoglobulin i decyduje o zdrowiu osesków w pierwszych tygodniach ich życia. Do tego celu hodowcy, również jak w przypadku siary, wykorzystują refraktometr pozwalający na analizę koncentracji białka całkowitego w surowicy krwi. Jego poziom w pierwszych dniach życia cieląt koreluje bowiem z koncentracją przeciwciał.

Kryterium dobrego odpojenia siarą stanowi koncentracja IgG w surowicy krwi wynosząca minimum 10 g/l. Ustaliły je przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych kilkanaście lat temu badania. Wykazały one zdecydowanie większe prawdopodobieństwo upadku tych cieląt, u których była ona mniejsza.

Jaki poziom Ig?

Pomiar poziomu przeciwciał we krwi należy wykonać, pobierając ją w 2-4 dobie ich życia, czyli po upływie 24 lub 48 godzin od odpojenia siarą. Pamiętajmy, aby krew do badania była pobierana co najmniej trzy godziny po ostatnim odpoju. Gdy dysponujemy wirówką, wówczas wynik możemy otrzymać od razu. W przeciwnym razie musi ona odstać jedną dobę.

Podczas tego czasu z krwi wytrąca się surowica, która jest potrzebna do badania. Wystarczy nanieść na szybkę refraktometru jedną kroplę, a następnie zinterpretować wynik patrząc w specjalny punkt. Optymalny powinien się mieścić między 5,8-6,2 gramów na decylitr. W przypadku skali BRIX zadowalające wyniki osiągamy na poziomie powyżej 8,8 proc. Kiedy ilość przeciwciał w surowicy krwi jest niższa, wówczas prawdopodobnie zwierzę zostało źle odpojone siarą. Jeśli poziom ten jest z kolei zbyt wysoki, z jednej strony możemy być pewni, że odpój przebiegł prawidłowo i zostało ono odpowiednio zabezpieczone. Z drugiej jednak może to oznaczać, że cielę jest odwodnione, np. wskutek występowania biegunki. Wykonywanie monitoringu odpoju siarą warto wprowadzić jako rutynowe działanie. Pozwoli ono na pełną kontrolę zdrowia cieląt, a w przypadku większych stad może być narzędziem do premiowania pracowników w oparciu o ich wyniki.

Cele dla hodowców

Aby w pełni wykorzystać potencjał produkcyjny swoich zwierząt, warto wyznaczyć sobie cele dotyczące uzyskiwanej odporności biernej u cieląt. Głównym powinno być uzyskanie świetnej (≥ 25 g IgG/l) i dobrej (18-24,9 g IgG/l) odporności biernej u ponad 70 proc. odchowywanych cieliczek. Odsetek z umiarkowaną (10-17,9 g IgG/l) i niską (< 10 g IgG/l) odpornością bierną nie powinien przekraczać 30 proc., w tym cieląt z jej niedoborem (niska odporność; < 10 g IgG/l) nie ma być więcej niż 10 proc.

Osiągnięcie takich założeń znacznie ogranicza liczbę chorych cieląt w pierwszych tygodniach życia, ogranicza też koszty ich leczenia oraz straty związane z mniejszą wydajnością mleczną w przyszłości.

Biegunka zakłamuje wynik

Prawidłowy wynik badania wykonanego refraktometrem w dużym stopniu będzie zależał od zdrowia cielęcia. Najważniejszą rolę odgrywa to, czy jego organizm jest odwodniony. Ma to miejsce zazwyczaj w czasie występowania biegunki.

W takim przypadku otrzymamy zawyżone wartości przeciwciał we krwi. Badania wykazały, że korelacja pomiędzy koncentracją immunoglobulin klasy G i białka całkowitego w surowicy krwi cieląt zdrowych jest większa niż u odwodnionych. Nieprawidłowy wynik może także wynikać z hipoproteinemii, która jest konsekwencją zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego.

tekst i fot. Mirosław Lewandowski

Artykuł ukazał się w wydaniu 09/2024 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”