Z wysokości lepiej widać

Wiarygodne prognozowanie plonów jest dziś kluczowe i może być bardzo ważnym elementem w planowaniu rozwoju całego gospodarstwa.

W przypadku przedsiębiorców rolnych dostarczone informacje mają ogromne znaczenie dla osiąganych zysków i to zarówno w skali mikro, jak również makro. Ze względu na to, iż surowce rolne są przedmiotem nieustannego handlu ogólnokrajowego i międzynarodowego, warto zawczasu wiedzieć, jak może rozwijać się sytuacja na rynku.

Im szybciej, tym lepiej

Kalkulacja jest prosta: im większe zbiory na przykład ziarna pszenicy na całym świecie, tym niższe ceny na głównych rynkach, a to w konsekwencji wpływa na ceny pszenicy także w Polsce. Z tego powodu prognozowanie plonów jest ważne praktycznie dla każdego rolnikazajmującego się produkcją roślin, których plon jest przedmiotem obrotu na giełdach światowych (np. w Paryżu lub Chicago).

Poza samą dokładnością prognozowania ważne jest również możliwie najwcześniejsze wiarygodne oszacowanie plonów, gdyż pozwala podjąć decyzję dotycząca sprzedaży lub też odwrotnie – wstrzymania się ze sprzedażą, jeśli plony w skali świata są niższe a tym samym spodziewany jest wzrost cen surowców.

Grunt to wiedza

W jaki sposób możemy uzyskać wiarygodne prognozy plonów dla Polski oraz innych krajów świata? W przypadku pojedynczych pól lub gospodarstw rolnych podstawą prognoz jest cykliczne monitorowanie stanu roślin na polach. Zwykle zaczynamy to robić już od wschodów i na bardzo wczesnym etapie możemy w pewnym stopniu stwierdzić, czy możemy spodziewać się dobrych plonów, czy wręcz przeciwnie, jeśli warunki w czasie wschodów były skrajnie niekorzystne (susza lub nadmiar wody) i obsada roślin po wschodach jest bardzo niska. Oczywiście czym bliżej zbioru, tym prognoza plonu jest zwykle bardziej dokładna, chociaż nigdy nie ma pewności czy spodziewany plon będzie zbliżony do prognozowanego, gdyż nawet bezpośrednio przed zbiorem mogą wystąpić zjawiska pogodowe skrajnie niekorzystne (np. grad) powodujące znaczną obniżkę plonu. O ile taki sposób prognozowania możemy z powodzeniem wykorzystać do oceny spodziewanych plonów na polach w ramach jednego gospodarstwa, to nie da się w ten sposób prognozować plonów w większej skali geograficznej (wybranych regionów czy krajów).

W takim przypadku przychodzą z pomocą zdjęcia satelitarne, które są dostępne bezpłatnie. W związku z tym, że interesuje nas zwykle stan upraw w większej skali geograficznej, tj. konkretnych państw, to zdjęcia satelitarne używane do tego celu są mało szczegółowe, czyli charakteryzują się niewielką rozdzielczością przestrzenną. Miarą tej rozdzielczości jest wielkość pojedynczego piksela, czyli kwadratu w jednolitym kolorze, który jest podstawowym elementem takiego zdjęcia. Zazwyczaj zdjęcia satelitarne używane do prognozowania plonów w skali regionalnej lub w skali całego kraju mają wielkość piksela od 250 metrów do 1 kilometra. Przykładem sensora satelitarnego często używanego do prognozowania plonów w dużej skali geograficznej jest sensor MODIS na satelitach AQUA i TERRA. Mimo tego, że zdjęcia satelitarne o mniejszej rozdzielczości dają jedynie bardzo ogólny obraz stanu upraw to jest wystarczające do tego, żeby porównać czy intensywność wegetacji w określonym terminie jest większa, czy też mniejsza w porównaniu z wcześniejszymi latami. Dysponując taką informacją możemy stwierdzić, czy plon w danym roku będzie mniejszy, czy też większy w stosunku do wyników z poprzednich lat i o ile.

Zboża ozime i rzepak

Uwaga, nie jest to informacja, która sprawdza się w każdych warunkach, gdyż w związku z różnymi anomaliami pogodowymi, przesunięciem faz rozwojowych roślin oraz innymi czynnikami wpływającymi na wzrost i plonowanie, nie zawsze z dużą dokładnością możemy ocenić spodziewany plon. W warunkach Polski oraz wielu innych krajów świata, dość dobrze można w ten sposób prognozować plony. W przypadku naszego kraju plon zbóż ozimych i rzepaku, czyli upraw, które stanowią bardzo duży udział w powierzchni zasiewów, jest silnie powiązany ze stanem upraw wczesną wiosną. Tak więc wstępne prognozy plonów zbóż ozimych i rzepaku na podstawie zdjęć satelitarnych można już przygotować w końcu marca lub na początku kwietnia. Ponadto ze względu na to, że coraz rzadziej w Polsce zdarzają się zimy w czasie których następuje znaczne pogorszenie stanu upraw, to już na podstawie stanu roślin późną jesienią można wstępnie prognozować plonowanie zbóż ozimych i rzepaku. Przykładem jest zresztą sezon 2020/2021, kiedy to warunki w okresie siewów rzepaku i zbóż ozimych były korzystne w większości województw. Stan roślin późną jesienią był znacznie lepszy od przeciętnego z ostatnich lat. Mimo dość mroźnej zimy, pokrywa śnieżna uchroniła uprawy ozime przed uszkodzeniami mrozowymi co wpłynęło na bardzo dobry stan upraw ozimych wczesną wiosną na większości obszaru Polski. W efekcie spodziewane plony zbóż ozimych i rzepaku w roku 2021 w naszym kraju będą najprawdopodobniej rekordowe, znacznie wyższe niż średnie z ostatnich lat.

Cały tekst można przeczytać w lipcowym wydaniu miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”

Tekst i fot. dr hab. Dariusz Gozdowski

SGGW w Warszawie