Zamiast czekać i obserwować, czas działać

Podczas szczytu Rady Europejskiej w grudniu 2023 r. przywódcy państw Unii Europejskiej podjęli decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą. To ważny krok na drodze do członkostwa tego kraju w UE.

Proces integracji naszego wschodniego sąsiada z jednolitym rynkiem europejskim zachodzi już od kwietnia 2014 r. Od tego momentu stosowane są bowiem postanowienia dotyczące liberalizacji dostępu do rynku unijnego, wynikające z pogłębionej i kompleksowej umowy o wolnym handlu między Unią Europejską a Ukrainą (DCFTA). Dodatkowo od czerwca 2022 r. obowiązują wprowadzone autonomiczne środki handlowe w przywozie z Ukrainy do UE, co w praktyce oznacza bezcłowy dostęp do rynku unijnego dla ukraińskich towarów. Środki te mają obowiązywać do czerwca 2024 r., ale nie jest wykluczone, że zostaną ponownie przedłużone.

Dotychczas stosowany przez Unię Europejską instrument w postaci bezcłowego przywozu ukraińskich towarów do Wspólnoty miał na celu wsparcie ukraińskich eksporterów działających w warunkach wojny. W praktyce jednak odbywało się to często kosztem unijnych producentów rolnych, a w szczególności pochodzących z krajów przyfrontowych, tj. Polski, Bułgarii, Słowacji, Rumunii i Węgier. Z danych Eurostat-Comext wynika bowiem, że wyraźnie zwiększył się unijny, w tym polski, import produktów, uprawnionych od początku czerwca 2022 r. do bezcłowego wwozu na teren UE. Wśród tych produktów znalazły się m.in. pszenica, jęczmień, mąka pszenna, drób, mleko w proszku, jaja i cukier (tab. 1). Zwiększył się również import kukurydzy, która już przed rosyjską inwazją korzystała z zerowej stawki celnej w przywozie do UE. Zwraca uwagę, że w przypadku niektórych produktów udział Polski w unijnym imporcie z Ukrainy był szczególnie wysoki. W okresie styczeń-listopad 2023 r. do Polski trafiło 86 proc. unijnego importu serwatki w proszku z Ukrainy, 67 proc. masła, 46 proc. mleka w proszku, 31 proc. jaj oraz 23 proc. mąki pszennej.

Co dalej z preferencjami?

Propozycja Komisji Europejskiej z początku stycznia 2023 r. przewidywała przedłużenie o kolejny rok od 5 czerwca 2024 r. stosowania autonomicznych środków handlowych w przywozie z Ukrainy do UE. Zastrzeżenia do tej propozycji zgłosił unijny komisarz do spraw rolnictwa oraz polski minister rolnictwa. Komisarz wskazał, że w nowym rozporządzeniu powinny znaleźć się klauzule ochronne, w tym ilościowe na import ukraińskiego rzepaku, kukurydzy, słonecznika i pszenicy.
Podobne regulacje powinny objąć także cukier i drób. Z kolei polski minister rolnictwa zaproponował, aby z bezcłowego importu wyłączyć wrażliwe sektory, tj. zboża, cukier, mięso drobiowe i jaja. Proponowane rozwiązania umożliwiłyby wycofanie unijnych preferencji w sytuacji niekontrolowanego przywozu tych produktów z Ukrainy.

Oczekiwanie na zmiany

Po zakończeniu działań wojennych możliwe są dwa scenariusze w zakresie dostępu ukraińskich towarów do rynku unijnego. Pierwszy z nich to taki, w którym autonomiczne środki handlowe zostaną zniesione i w zakresie dostępu ukraińskich towarów do rynku unijnego będą obowiązywać postanowienia umowy DCFTA. Zgodnie z tymi ustaleniami część produktów w przywozie z Ukrainy do UE byłaby objęta ograniczoną liberalizacją. Ponownie obowiązywałoby ponad 30 kontyngentów taryfowych, w ramach których bezcłowy dostęp do rynku unijnego dotyczyłby tylko ustalonych kwot poszczególnych produktów.

Przywóz poza kontyngentem odbywałby się po stawce celnej wynikającej z klauzuli największego uprzywilejowania (KNU). W przywozie świeżych warzyw i owoców obowiązywałby zaś system cen wejścia. Wskazane wyżej warunki byłyby w dalszym kroku punktem wyjścia do pogłębiania liberalizacji w dostępie ukraińskich towarów do rynku unijnego w okresie przygotowawczym do członkostwa. Z kolei drugi scenariusz oznaczałby, że autonomiczne środki handlowe byłyby systematycznie przedłużane, co w praktyce oznaczałoby bezcłowy przywóz towarów z Ukrainy do UE.

dr Łukasz Ambroziak

IERiGŻ – PIB

fot. Krzysztof Zacharuk

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 02/2024 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”