Dobrostan zwierząt, cross-compliance i konkluzje BAT

Dobrostan zwierząt to stan zdrowia fizycznego i psychicznego umożliwiający im normalne funkcjonowanie w środowisku, w którym przebywają.

Odpowiedni dla zwierząt system chowu powinien im zapewnić zaspokojenie podstawowych potrzeb: dostęp do wody i paszy, wystarczającą przestrzeń życiową, towarzystwo innych zwierząt, ograniczenie stresu, zwłaszcza związanego ze złym traktowaniem, higieniczne utrzymanie, leczenie, właściwy mikroklimat pomieszczeń i ich oświetlenie, schronienie przed złymi warunkami atmosferycznymi, godne warunki transportu i humanitarny ubój. Aby spełnić te wymagania należy wybrać i stosować najlepsze dostępne metody produkcji, eliminujące maksymalnie wszelkie niedogodności i maksymalizujące poziom życia zwierząt gospodarskich. Odpowiedzialna za to jest osoba utrzymująca zwierzęta, która musi spełnić wymagania obowiązujących przepisów.

Cross-compliance czyli wzajemna zgodność

Termin ten nie był znany polskim rolnikom, dopóki nasz kraj nie znalazł się w Unii Europejskiej, a dokładnie, dopóki nie zreformowano zasad Wspólnej Polityki Rolnej, co miało miejsce 26 czerwca 2003 r. w Luksemburgu. Wówczas wprowadzono tzw. płatność jednolitą. Aby ją otrzymać rolnik musi spełnić wymagania dotyczące podstawowych wymogów z zakresu zarządzania (SMR, ang. statutory management requirements) oraz utrzymania gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstwa w dobrej kulturze rolnej (DKR), zgodnie z zasadami ochrony środowiska (GAEC, ang. good agricultural and environmental conditions). Powyższe wymagania tworzą jeden system – Zasady Wzajemnej Zgodności (ZWZ). Ich spełnienie uprawnia rolnika do uzyskania płatności bezpośrednich. Wymogi SMR wynikają z wielu rozporządzeń unijnych, natomiast wymagania GAEC są ustalane przez państwa członkowskie UE na podstawie przepisów unijnych. Celem ZWZ jest wspieranie rozwoju rolnictwa zrównoważonego i dostosowanie WPR do oczekiwań społeczeństwa.

Kontrole wypełniania ZWZ przez rolników prowadzą: w zakresie spełniania GAEC – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, ich zdrowia, bezpieczeństwa pasz i żywności w części dotyczącej produktów pochodzenia zwierzęcego oraz dobrostanu zwierząt – Inspekcja Weterynaryjna.

Od 2015 r. ZWZ obejmują mniejszą liczbę wymogów i norm DKR, które zostały przypisane do trzech obszarów: środowisko, zmiana klimatu oraz utrzymanie gruntów rolnych w DKR; zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin oraz dobrostan zwierząt.

W obszarze dobrostanu zwierząt obowiązują wymogi SMR 11 – normy ochrony cieląt, SMR 12 – normy ochrony świń i SMR 13 – normy ochrony zwierząt gospodarskich.

Cielęta

Podczas chowu cieląt należy spełniać 25 wymogów. Zwierzęta utrzymywane w systemie otwartym trzeba doglądać jeden raz dziennie, a będące w budynkach – dwa razy dziennie. Po urodzeniu cielę musi być napojone siarą nie później niż po sześciu godzinach, a najlepiej najszybciej jak to możliwe. Cielęta umieszczone w kojcach pojedynczych muszą mieć kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami. Powierzchnię przypadającą na jedno zwierzę oblicza się na podstawie długości cielęcia od czubka nosa do ogonowej krawędzi guza kulszowego. W kojcach grupowych na jedno cielę, w zależności od jego masy, powinno przypadać 1,5 m² (do 150 kg); 1,7 m² (150-220 kg) i 1,8 m² ( ponad 220 kg). Zabronione jest utrzymywanie zwierząt powyżej ósmego tygodnia życia w pojedynczych boksach, chyba że są one chore, ssą swoje matki lub w gospodarstwie utrzymuje się równocześnie mniej niż sześć cieląt. Otoczenie cieląt nie może być zbudowane z materiałów szkodliwych dla nich i powinno dać się łatwo umyć i zdezynfekować. Instalacja elektryczna musi być zgodna z Prawem budowlanym. Pomieszczenia powinny zapewniać cielętom właściwy mikroklimat (wymianę powietrza, zapylenie, temperaturę, wilgotność, stężenie szkodliwych gazów). Stężenie CO₂ nie powinno być wyższe niż 3000 ppm, siarkowodoru poniżej 5 ppm i amoniaku – poniżej 20 ppm. W przypadku automatycznych i mechanicznych systemów wentylacji muszą one być połączone z alarmem sygnalizującym awarię i z system wentylacji awaryjnej, przy czym system alarmowy musi być regularnie testowany. Pomieszczenia, sprzęt i urządzenia w pomieszczeniach dla cieląt powinny być kontrolowane raz dziennie, a usterki niezwłocznie usuwane. Należy je czyścić i odkażać, zabezpieczyć przed muchami i gryzoniami, usuwać odchody i niedojady, aby nie powodowały nieprzyjemnych odorów. Podłoga powinna być twarda, stabilna, równa, nieśliska i gładka. Cielęta przebywające w pomieszczeniach muszą mieć dostęp do światła naturalnego lub odpowiedniego dla nich sztucznego przynajmniej od godziny 9 do 17.

Należy opiekować się chorymi lub rannymi cielętami, odizolować je, a jeżeli opieka jest niewystarczająca, należy wezwać lekarza weterynarii. Jeżeli stan zdrowia zwierzęcia tego wymaga, trzeba utrzymywać je na ściółce (dotyczy to też cieląt w wieku do dwóch tygodni utrzymywanych w budynkach). Cielę musi mieć możliwość bezproblemowego kładzenia się, leżenia i wstawania, nie może być trzymane na uwięzi, oprócz jednej godziny w porze karmienia. Zastosowane pęta nie mogą sprawiać mu bólu, urazów mechanicznych, utrzymywać zwierzęcia w nienaturalnej pozycji, ani spowodować jego śmierci. Wymagana jest kontrola uwięzi pod kątem zapewnienia wygody zwierzętom.

Legowisko musi być wygodne, czyste i suche. Nie wolno stosować kagańców. Pasze muszą być odpowiednie do wieku i masy cieląt, o właściwej zawartości żelaza (4,5 milimola/litr). Powyżej drugiego tygodnia życia cielęta powinny otrzymywać pasze zawierające włókno surowe, przy czym jego ilość musi rosnąć od 8 do 20 tygodnia życia od 50 do 250 g. Należy stosować dwa odpasy dziennie, a w przypadku, gdy żywienie nie jest do woli, musi być zapewniony jednoczesny dostęp do paszy objętościowej i treściwej. Od drugiego tygodnia życia cielęta muszą mieć dostęp do wody, a gdy są chore lub w czasie upałów – dostęp stały. Urządzenia do zadawania pasz i poidła muszą być tak umieszczone, aby zminimalizować możliwość zanieczyszczenia pasz i wody.

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2019 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”

Więcej o konkluzjach BAT, a więc o tym, jakie wymogi będą musiały już niedługo spełniać duże fermy, przeczytasz w wydaniu 09/2019 naszego czasopisma.

dr hab. Piotr Dorszewski

K-PODR w Minikowie

Fot. Jarosław Pruss