Od stycznia zupełnie nowa Wspólna Polityka Rolna

Już w marcu 2023 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa rozpocznie przyjmowanie wniosków od rolników, którzy chcą realizować ekoschematy w ramach I i II filara nowej Wspólnej Polityki Rolnej. – Ważne, żeby przed rozpoczęciem naborów rolnicy zostali dobrze poinformowani o wszystkich możliwościach Krajowego Planu Strategicznego, aby mogli maksymalnie z nich skorzystać – mówił wicepremier i minister rolnictwa Henryk Kowalczyk podczas konferencji naukowej, która odbyła się 3 listopada w Warszawie.

Premier Kowalczyk podkreślał, że zima to czas szkoleń dla rolników. – Jedne ekoschematy są łatwiejsze, drugie bardziej ambitne, ale musimy być przygotowani na wszystkie – stwierdził. Dodał też, że trwa przygotowanie materiałów edukacyjnych (broszura będzie udostępniona na stronie internetowej resortu rolnictwa), z których rolnicy dowiedzą się, jakie możliwości daje KPS oraz inne programy wsparcia, np. Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).

– Krajowy Plan Strategiczny da rolnikom możliwości uzyskania dodatkowych dotacji za podejmowanie określonych działań, czy rekompensaty części strat. Ważną rolą KPS, tak jak WPR w ogóle, jest wsparcie działań klimatyczno-środowiskowych – przypomniał Henryk Kowalczyk.

Odnosząc się do pytania uczestnika konferencji, szef resortu rolnictwa wyjaśnił, że przy opracowywaniu KPS konieczne były kompromisy. –W KPS jest wymóg pozostawienia 80 proc. gruntów w gospodarstwie pod okrywą zieloną na zimę, ponieważ na to rozwiązanie w ramach kompromisu zgodziły się wszystkie państwa członkowskie – odpowiedział na wątpliwości rolników, czy realizacja tego wymogu nie pogłębi suszy glebowej. – To zobowiązanie zostało odsunięte w czasie o rok – dodał premier i poinformował, że w KPS można jeszcze wprowadzać zmiany. Przykładowo eksperci mają przeanalizować, czy można połączyć dopłaty dla rolnictwa ekologicznego i węglowego. – Mamy jednak zamkniętą pulę środków finansowych i musimy się w niej zmieścić – ostrzegał Henryk Kowalczyk.

Pierwszy filar WPR

W latach 2023-27 w ramach WPR Polska może wydać ok. 25 mld euro. – Na płatności bezpośrednie dla polskich rolników przeznaczono 17 330 000 000 euro – wyjaśniła Joanna Czapla, dyrektor Departamentu Płatności Bezpośrednich w MRiRW. – To o 303 mln euro więcej niż w ostatnich pięciu latach. Dzięki przesunięciu 30 proc. środków z II filara WPR na zwiększenie płatności bezpośrednich, dzięki zwiększeniu kwoty na płatności redystrybucyjne i wprowadzeniu płatności uzupełniającej podstawowej (z budżetu krajowego), od 2023 r. gospodarstwa obejmujące do 50 ha otrzymają płatności powyżej średniej unijnej – zapewniała.

Tak więc płatności obszarowe od przyszłego roku będą dzielić się na:

– podstawowe wsparcie dochodów (PWD, dawna jednolita płatność obszarowa), na które przeznaczono ok. 1674 mln euro/rok, a średnia stawka to ok. 118 euro/ha rocznie (rzeczywista wysokość stawek będzie, tak jak dotychczas, określana corocznie, po zakończeniu naboru wniosków, na podstawie danych zadeklarowanych przez rolników i zweryfikowanych przez ARiMR oraz po ogłoszeniu kursu euro);

– uzupełniające redystrybucyjne wsparcie dochodów, przeznaczone dla gospodarstw mających od 1 do 300 ha, przy czym płatność ta dotyczy maksymalnie 30 ha. Przeznaczono na nią ok. 409 mln euro/rok, a średnia stawka wyniesie ok. 40 euro/ha rocznie;

– uzupełniające wsparcie dochodów dla młodych rolników, czyli dla tych, którzy w roku złożenia wniosku mają nie więcej niż 40 lat i rozpoczęli działalność rolniczą nie wcześniej niż pięć lat wcześniej, mają wykształcenie rolnicze na poziomie ponadpodstawowym lub trzyletni staż pracy w rolnictwie potwierdzony ubezpieczeniem w KRUS. Nie ma tu limitu powierzchni gospodarstwa. Budżet tego działania wynosi ok. 38 mln euro/rok, a średnia stawka to ok. 60 euro/ha rocznie. Kwoty na hektar oznaczają średnią stawkę w latach 2023-26.

KPS zawiera też nowe rozwiązania dla spółdzielni produkcji rolnej oraz spółdzielni rolników ubiegających się o przyznanie płatności redystrybucyjnej, wsparcie dochodu związanego z produkcją do roślin pastewnych, płatności w ramach interwencji „Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000” oraz płatności ONW. Limity powierzchniowe/degresywności w ramach tych interwencji będą stosowane (na ich wniosek) z uwzględnieniem liczby członków spółdzielni, którzy wnieśli wkład gruntowy. Wysokość płatności będzie iloczynem liczby członków spółdzielni i limitu powierzchniowego (bez względu na wielkość wkładu powierzchniowego poszczególnych członków).

Dopłaty do produkcji roślinnej

– Dodatkowo przewidzieliśmy dopłaty związane z produkcją roślinną. Szczególnie zależy nam na wsparciu upraw roślin bobowatych – mówiła dyrektor Joanna Czapla. I tak planowane są dopłaty do upraw:

– roślin strączkowych na nasiona (bobik, groch siewny, w tym peluszka, z wyłączeniem grochu siewnego cukrowego i łuskowego, łubin biały, wąskolistny i żółty oraz soja). W tym działaniu nie ma degresywności. Budżet wynosi ok. 66 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 204 euro/ha;

– roślin pastewnych przeznaczonych na pasze, a nie na przyoranie (esparceta siewna, koniczyna czerwona, biała, białoróżowa, perska i krwistoczerwona, komonica zwyczajna, lędźwian, lucerna siewna, mieszańcowa i chmielowa, nostrzyk biały, seradela uprawna, wyka kosmata oraz siewna). Maksymalna powierzchnia zgłoszona do płatności to 75 ha. Budżet wynosi ok. 18 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 103 euro/ha;

– chmielu (1300 sadzonek/ha w trzech rejonach: lubelskim, dolnośląskim i wielkopolskim). Budżet wynosi 889 tys. euro/rok, a średnia stawka ok. 435 euro/ha;

– truskawek. Budżet wynosi ok. 10 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 271 euro/ha;

– lnu. Budżet wynosi ok. 607 tys. euro/rok, a średnia stawka ok. 101 euro/ha;

– konopi włóknistych odmian zawierających maksymalnie 0,3 proc. tetrahydrokannabinolu (THC). Plantacje muszą być wpisane do rejestru KOWR. Budżet wynosi ok. 99 tys. euro/rok, a średnia stawka ok. 29 euro/ha;

– pomidorów (wymogiem jest podpisanie umowy z odbiorcą, a uprawa musi być założona z rozsady i mieć obsadę co najmniej 20 tys. szt./ha). Budżet wynosi ok. 2 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 550 euro/ha;

– buraków cukrowych (wymogiem jest podpisanie umowy z odbiorcą). Budżet wynosi ok. 74 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 301 euro/ha;

– ziemniaków skrobiowych (wymogiem jest podpisanie umowy z odbiorcą). Budżet wynosi ok. 9 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 249 euro/ha.

Dopłaty do produkcji zwierzęcej

Resort rolnictwa planuje też dopłaty do produkcji zwierzęcej, którymi objęte zostanie:

– młode bydło – do 20 zwierząt w wieku nieprzekraczającym 24 miesięcy. Minimalna liczba zwierząt w gospodarstwie w województwach: lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim to jedna sztuka, w pozostałych – trzy sztuki. Budżet wynosi ok. 182 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 75 euro/sztukę rocznie;

– krowy – do 20 zwierząt w wieku przekraczającym 24 miesiące. Minimalna liczba zwierząt w gospodarstwie w województwach: lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim to jedna sztuka, w pozostałych – trzy sztuki. Budżet wynosi ok. 161 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 96 euro/sztukę;

– owce – minimum 10 maciorek w wieku co najmniej 12 miesięcy. Budżet to ok. 5 mln euro/rok, a średnia stawka ok. 26 euro/sztukę;

– kozy – minimum pięć samic w wieku co najmniej 12 miesięcy. Budżet to ok. 283 tys. euro/rok, a średnia stawka ok. 11 euro/sztukę.

Z budżetu krajowego

Uzupełniająca płatność podstawowa (UPP) przyznawana będzie na takich samych zasadach jak w 2022 r. Budżet państwa przeznaczy na to działanie 400 mln zł rocznie, a stawka wyniesie ok. 44 zł/ha gruntów ornych. UPP będzie przysługiwała do najważniejszych roślin uprawnych, w szczególności: zbóż, roślin oleistych i roślin wysokobiałkowych. W ramach płatności nie będzie obowiązywał limit powierzchni. – Płatność ta służy realizacji programu „Dopłaty powyżej średniej unijnej dla małych i średnich gospodarstw”, w ramach Polskiego Ładu dla polskiej wsi – przypomniała Joanna Czapla.

Płatność ta będzie wdrażana na podstawie przepisów unijnych dotyczących tzw. przejściowego wsparcia krajowego (PWK). Zgodnie z nimi, warunki przyznania PWK mają być identyczne jak te, które zostały zatwierdzone przez KE w odniesieniu do 2013 r., co oznacza, że UPP będzie przyznawana na takich samych warunkach, jak w 2013 r.

Ponadto z budżetu krajowego (bo KE jest przeciwna wspieraniu upraw tytoniu) wypłacana będzie płatność niezwiązana z produkcją do tytoniu. W przypadku, gdy rolnicy byli wpisani do rejestru KOWR w 2018 r., ale nie zawarli umowy lub nie mogą wykazać produkcji w 2018 r., płatności będą przyznawane proporcjonalnie do produkcji w 2017 r. (obecnie 2005 r. lub 2006 r.) – średnio 0,57 euro rocznie do kg tytoniu wszystkich grup.

Zielona WPR

Wielu rolników pewnie pamięta jeszcze zasady zielonej architektury obowiązujące w latach 2007-14 – działania rolno-środowiskowe w ramach II filara WPR oraz zasady wzajemnej zgodności. Do końca tego roku oprócz zasady wzajemnej zgodności obowiązuje zazielenianie, a nieobowiązkowe jest uczestnictwo w programach klimatyczno-środowiskowych w ramach II filara. Jak będzie od przyszłego roku? Obowiązywać będzie nowa, wzmocniona warunkowość. Ponadto rolnicy będą mogli zgłosić akces do nieobowiązkowych ekoschematów z I i II filara (dobrowolnych dla rolników, ale obowiązkowych dla państw członkowskich) lub działań klimatyczno-środowiskowych w ramach II filara.

Wzmocniona warunkowość połączy obecne wymogi zazielenienia i zasady wzajemnej zgodności, w skład których wchodzą normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (normy GAEC i podstawowe wymogi w zakresie zarządzania – SMR). Tak więc otrzymanie pełnych płatności uzależnione będzie od spełnienia przez beneficjentów norm dotyczących środowiska, zmian klimatu, zdrowia publicznego, zdrowia roślin, zwierząt i dobrostanu zwierząt (szczegółowo o zasadach warunkowości pisaliśmy w październikowym numerze „Przedsiębiorcy Rolnego”).

Na finansowanie działań w ramach ekoschematów każde państwo członkowskie musi przeznaczyć co najmniej 25 proc. kwoty płatności bezpośrednich na rok (średnio w latach 2023-26 ok. 884 mln euro/rok). Ekoschematy to dodatkowo płatne roczne praktyki, dostosowane do warunków i potrzeb krajowych, ale poddane ocenie Komisji Europejskiej pod kątem realizacji celów nowej WPR. Rolnicy, którzy zdecydują się na wprowadzanie ekoschematów będą realizować cele środowiskowe i klimatyczne WPR (ochrona zasobów gleby, wód, klimatu, dobrostanu zwierząt, różnorodności biologicznej w produkcji rolnej) i stosować praktyki, które przekładają się na dochody rolnicze poprzez zwiększenie żyzności gleby, odporności upraw na suszę, racjonalne nawożenie, czy poprawę jakości plonów.

– Wyzwaniem było pogodzenie kilku celów: osiągnięcie realnego celu środowiskowego bez ograniczania produktywności sektora oraz możliwość realizacji ekoschematów przez jak największą liczbę rolników – przyznała Joanna Czapla. – Efektem jest szeroki wachlarz praktyk uwzględniający różnorodność polskiego rolnictwa pod względem agrotechnicznym, technologicznym, struktury gospodarstw, ich wielkości czy typu produkcji. Ta pozorna złożoność przekłada się na możliwość wyboru najlepszej opcji dla danego gospodarstwa.

Rolnictwo węglowe

– Wyższe poziomy materii organicznej, to ulepszona struktura gleby, zwiększenie odporności na zmienność pogody, susze i powodzie (większa pojemność wodna i retencja wody), większa zdolność do zatrzymywania składników odżywczych, co ogranicza ich straty poprzez spływ z pól uprawnych – przypomniała dyrektor Czapla. W ekoschemacie „Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi” poszczególnym praktykom przypisano określoną liczbę punktów (1 pkt = 22,47 euro, ok. 100 zł). Punktacja jest oparta na wyliczonych stawkach płatności stanowiących rekompensatę dodatkowo poniesionych kosztów i utraconych dochodów w wyniku realizacji danej praktyki.

I tak za ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt trawożernych co najmniej 0,3 DJP/ha i maksymalnie 2 DJP/ha w okresie wegetacyjnym, rolnik otrzyma 5 pkt/ha, przy czym obowiązuje zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.

Także 5 pkt/ha można zdobyć za wysiew międzyplonów ozimych (co najmniej dwa gatunki) lub wsiewek poplonowych roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną. Międzyplony i wsiewki trzeba pozostawić na polu od 1 października do 15 lutego następnego roku. Dopuszcza się mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada. W tym ekoschemacie obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych przez okres ich utrzymania, a w przypadku wsiewek śródplonowych od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej osiem tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.

Od 1 do 3 pkt/ha można zdobyć za opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia. Do wyboru są dwa warianty:

– podstawowy (bez wapnowania) – 1 pkt. Opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego dla gruntów ornych i TUZ, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki N, P, K i Mg i potrzeby wapnowania;

– rozszerzony o wapnowanie – 3 pkt. Zakres podstawowy rozszerzony o wapnowanie. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na cztery lata do gruntów o pH≤5,5.

Ponadto 2 pkt/ha można uzyskać za wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji. Potwierdzenie realizacji tej praktyki nastąpi za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR. Trzema pkt/ha premiowane jest stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na GO i TUZ. Kolejne 3 pkt można zdobyć za zróżnicowaną strukturę upraw, czyli za co najmniej trzy różne uprawy na gruntach ornych gospodarstwa, przy czym:

– udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie może przekroczyć 65 proc., a udział najmniejszej uprawy nie może być mniejszy niż 10 proc.;

– co najmniej 20 proc. w strukturze zasiewów muszą stanowić uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate);

– łączny udział zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie może przekroczyć 65 proc.;

– udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in. okopowe) nie może przekroczyć 30 proc.

Stosowanie uproszczonych systemów uprawy premiowane będzie 4 pkt/ha. W tej praktyce zabiegi uprawowe wykonywane mają być z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych, a po zbiorze trzeba pozostawić na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu. Praktyka ta nie obejmuje uprawy zerowej. Dwoma punktami premiowane będzie wymieszanie słomy z glebą.

Warunkiem zakwalifikowania się do tego ekoschematu będzie uzyskanie minimalnej liczby punktów, stanowiącej równowartość punktów, które rolnik otrzymałby za realizację na co najmniej 25 proc. powierzchni UR najwyżej punktowanej praktyki (5 pkt). Np. gospodarstwo obejmujące 100 ha UR musi zdobyć co najmniej 125 pkt (25 proc. x 100 ha = 25 ha => 25 ha x 5 pkt/ha = 125 pkt).

Inne ekoschematy

W I filarze WPR umieszczono jeszcze pięć ekoschematów. „Obszary z roślinami miododajnymi” to działanie polegające na wysiewie mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych. Dodatkowo obowiązuje zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) do 31 sierpnia oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin. Szacowana stawka to ok. 269 euro/ha rocznie.

W ekoschemacie „Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin” płatność zostanie przyznana do powierzchni upraw, z których pochodzą produkty roślinne uprawiane zgodnie z metodykami IPR oraz do powierzchni TUZ odpowiadającej powierzchni tych upraw. Tu rolnik ma obowiązek utrzymania wszystkich TUZ w gospodarstwie. Szacowana stawka to ok. 292 euro/ha.

„Biologiczna ochrona upraw” polega na wykonywaniu zabiegów ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych. Zabieg chemicznym środkiem ochrony będzie dopuszczony tylko w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów przez preparaty mikrobiologiczne. Szacowana stawka to ok. 90 euro/ha GO.

„Retencjonowanie wody na TUZ” (płatność tylko do TUZ objętych płatnościami w ramach jednej z praktyk rolnictwa węglowego, ekologicznymi, rolno-środowiskowo-klimatycznymi) to ekoschemat, w którym warunkiem uzyskania płatności w danym roku jest wystąpienie na TUZ zalania lub podtopienia, zdefiniowanego jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80 proc., w okresie między 1 maja a 30 września, przez co najmniej 12 następujących po sobie dni. Szacowana stawka to ok. 63 euro/ha.

Ostatnim ekoschematem z filara I jest „Dobrostan zwierząt”. To dotacja za realizację zobowiązań w zakresie dobrostanu zwierząt, które wykraczają ponad obowiązkowe normy prawne. Ma na celu zrekompensowanie rolnikom dodatkowych kosztów i utraconych dochodów w wyniku wprowadzenia praktyk hodowlanych związanych z podwyższonym dobrostanem zwierząt. Jest kontynuacją wsparcia dla gatunków/grup zwierząt objętych działaniem „Dobrostan zwierząt” w ramach PROW 2014-20, które obejmowało świnie (lochy, tuczniki), bydło (krowy mleczne, krowy mamki) i owce. Teraz doszły kury nioski, kurczęta brojlery, indyki mięsne, konie, kozy, bydło opasowe. Średni roczny budżet tego działania to ok. 275 mln euro. Poszczególnym praktykom poprawiającym dobrostan zwierząt przypisano określoną liczbę punktów. Jeden pkt to 22,47 euro (ok. 100 zł). Natomiast właściciele pozostałych gatunków zwierząt (na razie nie ma w tym ekoschemacie gęsi, ale być może to się zmieni) otrzymają za: owcę – 34,72 euro rocznie, kozę – 33,53, konia – 44,02-97,22, kurę nioskę – 3,18, kurczę brojlera – 0,04, indyka – 0,67. W tym ekoschemacie obowiązuje degresywność. Do 100 DJP wsparcie zostanie wypłacone w pełnej wysokości, powyżej 100 do 150 DJP – 75 proc. płatności, a do ponad 150 DJP nie będzie płatności.

Rolnictwo ekologiczne

Ten ekoschemat znalazł się w II filarze WPR. Jest kontynuacją wsparcia wdrażanego w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” w PROW 2014-20. Polega na dotacjach do powierzchni różnych grup upraw (rolnicze, warzywne, zielarskie, sadownicze podstawowe, jagodowe, sadownicze ekstensywne, paszowe oraz TUZ), prowadzonych zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego, w okresie konwersji i po konwersji. Zobowiązania ekologiczne w ramach interwencji będą podejmowane przez rolników na pięć lat. Rolnicy będą mieli obowiązek posiadania planu działalności ekologicznej. Warunkiem przyznania płatności do upraw paszowych na GO oraz do TUZ jest posiadanie zwierząt w obsadzie co najmniej 0,5 DJP/ha.

Całkowity budżet interwencji na lata 2023-27 wynosi ok. 905 mln euro. Szacowane stawki płatności, w zależności od grupy upraw i okresu konwersji/po konwersji, wynoszą od 1043 zł/ha do 3105 zł/ha.

Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne

Także z II filara WPR można będzie uzyskać płatności w programach rolno-środowiskowo-klimatycznych, przy czym beneficjentem nie musi być rolnik. Wystarczy, że będzie to posiadacz obszaru przyrodniczego. I tak za:

– ochronę cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 stawka wyniesie 912-1612 zł/ha, a budżet ok. 237 mln euro;

– ochronę cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000 stawka wyniesie 912-1612 zł/ha, a budżet ok. 300 mln euro;

– ekstensywne TUZ na obszarach Natura 2000 stawka wyniesie 836 zł/ha, a budżet ok. 17,5 mln euro;

– zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych powyżej 15 lat (jabłonie, grusze, czereśnie, wiśnie, śliwy) stawka wyniesie 2117 zł/ha, a budżet ok. 700 tys. euro;

– bioróżnorodność na gruntach ornych ma budżet ok. 2,8 mln euro. Dla wariantu wieloletnie pasy kwietne (co najmniej 10 gatunków, w tym roczne i wieloletnie) stawka wyniesie 3501 zł/ha, a dla wariantu ogródki bioróżnorodności (o powierzchni od 0,1 do 0,5 ha) – 2342 zł/ha.

– za zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie można otrzymać od 1411 (uprawa rzadkich gatunków lub odmian – do 5 ha) do 1619 zł/ha (wytwarzanie materiału siewnego rzadkich gatunków lub odmian – do 5 ha na gospodarstwo), a budżet wyniesie ok. 6,8 mln euro;

– za zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie można otrzymać maksymalnie prawie 6 tys. zł za sztukę, a budżet wyniesie ok. 102 mln euro. W przypadku hodowli lokalnych ras bydła mlecznego wsparcie wyniesie 2738 zł/szt., bydła mięsnego – 1752 zł, koni – 2185-5925 zł, owiec – 500 zł do samicy, świń – 1335 zł, kóz – 953 zł do samicy. W przypadku bydła dodatkowo planowana jest jednorazowa płatność rekompensująca koszty udostępnienia samców w celu pozyskania nasienia – 15 131 zł/szt.

W KPS znalazło się też wsparcie do lasów: na zalesianie, premia pielęgnacyjna i premia zalesieniowa oraz wsparcie inwestycji mających na celu poprawę bioróżnorodności i odporności lasów, a także tworzenie zadrzewień śródpolnych. W tym ostatnim działaniu stawki dla rolników zależą od ukształtowania terenu oraz rodzaju materiału użytego do zabezpieczenia drzewek przed zniszczeniami i wynoszą od ok. 10 000 do 18 000 zł/ha, a na utrzymanie i pielęgnację założonych zadrzewień śródpolnych (udzielane w ramach 5-letniej premii) – 2494 zł/ha/rok. Roczny budżet dla tej interwencji to 1,2 mln euro.

Dotowane będzie też zakładanie systemów rolno-leśnych. Tu też stawki będą zróżnicowane w zależności od ukształtowania terenu oraz rodzaju materiału użytego do zabezpieczenia drzewek i wyniosą od ok. 3000 do 7000 zł/ha. Natomiast na utrzymanie i pielęgnację założonych systemów rolno-leśnych (udzielane w ramach 5-letniej premii) – 300 zł/ha/rok. Roczny budżet dla tej interwencji wynosi 1,2 mln euro.

Na trudnych terenach

Zasady dopłat do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) nie będą się różnić od tych obowiązujących w poprzedniej perspektywie finansowej. – Średniorocznie o płatności ONW ubiega się ok. 785 tys. rolników, na łączną powierzchnię ok. 7 mln ha. Wypłacanych jest ok. 1,3 mld zł – przypomniała dyrektor Czapla. Od 2023 r. będzie sześć typów ONW, a budżet działania to 1,48 mln euro. Płatności wyniosą od 179 do 750 zł/ha/rok, w zależności od strefy i obsady zwierząt w gospodarstwie. Do 25 ha beneficjent otrzyma 100 proc. płatności, od 25,01 do 50 ha – 50 proc., a od 50,01 do 75 ha – 25 proc.

Dotacje na inwestycje

W latach 2023-27 nie zabraknie dotacji z budżetu unijnego i krajowego na inwestycje: zwiększające konkurencyjność gospodarstw rolnych o wielkości ekonomicznej od 25 tys. do 250 tys. euro, poprawiające dobrostan bydła i świń, w zakresie OZE, zapobiegające rozprzestrzenianiu się ASF, przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu oraz na dotacje dla małych gospodarstw, premie dla młodych rolników (200 tys. zł), środki na scalanie gruntów, na rozwój współpracy producentów w ramach systemów jakości żywności, na zarządzanie ryzykiem (dopłaty do składek ubezpieczenia zwierząt gospodarskich i dofinansowanie funduszy wzajemności), na współpracę grup operacyjnych EPI, na program LEADER, na rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich, na doskonalenie zawodowe rolników, na doradztwo rolnicze, czy na wsparcie gospodarstw demonstracyjnych.

Szczegóły tych dotacji są w trakcie opracowywania. Muszą zostać zaakceptowane przez Komitet Monitorujący PS dla WPR.

Część środków unijnych i krajowych zostanie przeznaczona na interwencje rynkowe: tworzenie i rozwój organizacji producentów i grup producentów rolnych, interwencje w sektorze owoców i warzyw, w sektorze pszczelarskim, rozwój współpracy w ramach łańcucha wartości dla gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolno-spożywczych.

– W drugiej połowie tego roku resort rolnictwa uruchomił wraz z ARiMR nabory dla trzech części Inwestycji A1.4.1 w ramach KPO: wsparcie dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw na przetwórstwo lub wprowadzanie do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa lub akwakultury, wsparcie rolników i rybaków w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, spożywczych, rybołówstwa i akwakultury oraz dotacje na wymianę słupów impregnowanych kreozotem na plantacjach chmielu – przypomniał Waldemar Guba, dyrektor Departamentu Rynków Rolnych w MRiRW. – Trwają prace nad uruchomieniem kolejnych dwóch instrumentów wsparcia w ramach KPO – dla organizacji zajmujących się redystrybucją żywności na cele społeczne oraz na wykonywanie działalności w zakresie przechowywania lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i akwakultury (centra przechowalniczo-dystrybucyjne i rolno-spożywcze rynki hurtowe).

Projekt ustawy

Pod koniec października w wykazie prac legislacyjnych rządu ukazała się informacja o projekcie ustawy o Krajowym Planie Strategicznym dla WPR w latach 2023-27, przygotowanym przez resort rolnictwa. Ustawa ma stworzyć podstawy prawne do realizacji KPS i do wdrożenia reformy WPR. Dotychczasowe przepisy określające zasady przyznawania wsparcia w ramach WPR mają zostać uchylone.

W projekcie ustawy ujęte zostały zarówno interwencje w formie płatności bezpośrednich, interwencje sektorowe (I filar WPR), jak i interwencje dotyczące rozwoju obszarów wiejskich, pomoc techniczna (II filar WPR) i przejściowe wsparcie krajowe (finansowane ze środków budżetowych). Od wejścia w życie proponowanych przepisów zależy możliwość wypłaty od 2023 r. płatności bezpośrednich, interwencji sektorowych i interwencji dotyczących rozwoju obszarów wiejskich oraz pomocy technicznej. Planowany termin przyjęcia projektu przez rząd to I kwartał 2023 r.

Małgorzata Felińska

Artykuł ukazał się w wydaniu 12/2022 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”