Potencjał ukryty w odmianach

Przed kolejnym sezonem wegetacyjnym producenci rzepaku ozimego mogą zapoznać się z nowymi odmianami wpisanymi do Krajowego rejestru (KR) w bieżącym roku. Materiał siewny większości z nich zapewne będzie w ofercie dystrybutorów nasion.

Nowe odmiany pochodzą aż z dziewięciu różnych hodowli, w tym jednej krajowej. Do KR zostało wpisanych 15 odmian mieszańcowych – F₁: Crocant, DK Exaura, DK Excentric, DK Expose, ES Criterio, Jurek, KWS Lauros, LG Apollonia, LG Auckland, Manhattan, Nairobi, Pirol, PT303, Tuba, Zeus oraz trzy populacyjne – Bachus, Uniwersum i Tom.

Aktualnie w KR wpisanych jest 147 odmian rzepaku ozimego. Większość stanowią odmiany mieszańcowe – 119. Pozostałe to odmiany populacyjne, których jest obecnie 28. Blisko 90 proc. odmian wpisanych do KR pochodzi z zagranicy. Ponad połowę zarejestrowanych stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich pięciu latach.

Czym się wyróżniają?

Odmiany wpisane w br. do KR wykazywały w badaniach rejestrowych dużą plenność oraz wyróżniały się innymi korzystnymi właściwościami. Z kolei oceniając skład chemiczny nasion nowych odmian, istotna jest duża zawartość tłuszczu, a uwzględniając paszowe wykorzystanie rzepakowej śruty poekstrakcyjnej ważna jest także wysoka zawartość białka oraz niska zawartość glukozynolanów i włókna. Zawartością tłuszczu w nasionach wyróżniały się odmiany: PT303, Tuba i DK Exaura. Parametr ten powinien być w większym zakresie uwzględniany w cenie skupu nasion ze zbioru.

Nowe odmiany wyróżniają się także cechami odpornościowymi. Między innymi 12 zarejestrowanych odmian (Crocant, DK Exaura, DK Excentric, DK Expose, Jurek, LG Apollonia, LG Auckland, Manhattan, Nairobi, Pirol, Tuba, Zeus) cechuje się tolerancją na wirusa żółtaczki rzepy – TuYV, choroby powodującej zakłócenia fizjologiczne w roślinach, w efekcie czego, następuje obniżenie plonowania. Natomiast dwie odmiany (Crocant i ES Criterio) wykazują dużą odporność na porażenie kiłą kapusty. Odporność tych odmian na patotypy sprawcy kiły kapusty – Plasmodiophora brassicae najczęściej występujące w naszym kraju, została potwierdzona w badaniach sprawdzających w IOR – PIB w Poznaniu. Potencjał plonowania tych odmian jest przeważnie mniejszy od odmian nieodpornych, jakkolwiek i w tym zakresie następuje wyraźny postęp i nowe odmiany są już plenniejsze niż pierwsze odmiany kiłoodporne. Dodatkowo odmiana Crocant wyróżnia się także tolerancją na TuYV. W przypadku obu tych chorób, odmiany odporne stanowią najbardziej efektywny sposób na zapobieganie porażeniom roślin, a co za tym idzie, uniknięcie znaczących strat plonu.

Duże oczekiwania

Nowe odmiany tworzone przez hodowców są innowacyjnym środkiem produkcji niezbędnym do sprostania wymaganiom współczesnego, zrównoważonego rolnictwa. Zwłaszcza odmiany cechujące się wysokim potencjałem plonowania, ale również bardzo dobrą zdrowotnością, przejawiającą się odpornością na różne patogeny chorobotwórcze, będą ważnym czynnikiem pozwalającym sprostać założeniom integrowanej ochrony i produkcji rzepaku. Ma to również duże znaczenie w kontekście unijnych strategii zawartych w „Europejskim Zielonym Ładzie”. Założono w nim, że w stosunkowo krótkim okresie nastąpi radykalne ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin, a także nawożenia. Stąd tak ważna jest odporność lub tolerancja nowych odmian na różne stresy ograniczające ich potencjał plonowania. Należy podkreślić, że wyhodowanie nowej odmiany jest procesem złożonym i trwa przeważnie wiele lat, średnio 7-8. Dlatego dostępność nowych odmian odpowiadających oczekiwaniom użytkowników, stosujących integrowaną uprawę i ochronę rzepaku będzie następowała stopniowo, na przestrzeni wielu lat. Ostatecznie wyboru odmiany do uprawy będzie dokonywał producent rzepaku, na podstawie swojej wiedzę i dotychczasowego doświadczenia. Na pewno warto stawiać na odmiany już sprawdzone w swoim gospodarstwie, ale również wysiewać odmiany nowe, chociażby na części powierzchni przeznaczonej pod zasiew rzepakiem ozimym.

Hodowla decyduje

Wytworzony przez roślinę rzepaku plon stanowi wypadkową wielu różnych cech odmiany, zwłaszcza jej potencjału plonowania, ale też wytrzymałości na warunki stresowe (m.in. na niedobór opadów lub niskie temperatury) oraz odporność na choroby. Nowe odmiany cechują się przeważnie dużą plennością, a także bardzo dobrą jakością nasion. Są to stałe elementy ulepszania odmian w pracach hodowlanych. Poziom plonowania jest również jednym z głównych kryteriów oceny odmian w badaniach urzędowych przed ich wpisaniem do KR. Plonowanie jest także w dużym stopniu uzależnione od warunków pogodowych, które w ostatnich latach są bardzo zmienne, a ich niekorzystny przebieg w okresie wegetacji może znacząco ograniczyć poziom plonowania. Wszystko to powoduje niestety dość dużą zmienności plonowania w latach, a także rejonach kraju, jakkolwiek stabilność plonowania jest ważną właściwością odmiany.

mgr inż. Jacek Broniarz

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 07/2022 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”