Ślimaki polubiły oziminy

Zmiany klimatu przynoszą nowe zagrożenia. Ślimaki nagie są szkodnikami o dużym znaczeniu gospodarczym i stanowią coraz większe zagrożenie dla roślin uprawnych. W oziminach najchętniej żerują w rzepaku i pszenicy.

Wydłużył się ich okres rozrodczy, nie zimują już jaja, lecz systematycznie od września, wylęgają się ślimaki, które od razu przystępują do żerowania na roślinach uprawnych. Dlatego ślimaki nagie występujące w różnych stadiach rozwojowych można zaobserwować o każdej porze roku.

On jest najgroźniejszy

Wśród ślimaków atakujących oziminy w uprawach polowych, najgroźniejszym szkodnikiem jest pomrowik plamisty. Gatunek ten występuje pospolicie na całym obszarze kraju. Jest to ślimak o długości podczas pełzania do 4,5cm, o kremowym lub jasnokawowym ubarwieniu, z brunatnymi plamkami na powierzchni ciała. Żyje około 12 miesięcy i w tym czasie składa łącznie do 600 jaj. Szczyt liczebności przypada pod koniec lata i jesienią, podczas wschodów roślin ozimych. Pomrowik plamisty występuje często masowo, osiągając liczebność kilkudziesięciu osobników na 1 m² uprawy. Uszkadza wiele gatunków roślin rolniczych, zwłaszcza rzepak ozimy i pszenicę ozimą oraz warzywa i rośliny ozdobne.

Duże szkody mogą też wyrządzać inne gatunki ślimaków, np.: ślinik pospolity, ślinik wielki i ślinik zmienny. Wysoka liczebność tych ślimaków utrzymuje się prawie do końca października. Na brzegach plantacji np. rzepaku ozimego czy pszenicy ozimej mogą zniszczyć nawet 70 proc. roślin w okresie wschodów. Często towarzyszą im inne pomrowiki, śliniki lub pomrowy, jednak powodowane przez nie szkody są znacznie mniejsze.

Od tego zaczynają żerowanie

W ostatnich latach populacje ślimaków nagich są coraz liczniejsze. Szkodniki te mogą zniszczyć młode uprawy lub ograniczyć plony nawet o 50 proc. Najczęściej zjadają kiełkujące ziarna zbóż, uniemożliwiając ich kiełkowanie i wschody. Po wschodach zjadają pochewki liściowe i pierwszy liść, co prowadzi do całkowitego zniszczenia siewek.

W fazach 2-5 liści właściwych zgryzają brzegi i wierzchołki liści oraz zdrapują tkanki przy nerwach, powodując charakterystyczne strzępienie liści. Ślimaki w bardziej liczebnych populacjach mogą zjada także liście flagowe i ziarniaki w kłosach.

Duże szkody w rzepaku

Rzepak ozimy jest najbardziej wrażliwy na uszkodzenia powodowane przez ślimaki nagie w fazie kiełkowania i wschodów. Przede wszystkim w trakcie przedostawania się liścieni na powierzchnię gruntu. Szkodniki te zjadają hypokotyl, liścienie i pąki wierzchołkowe, co prowadzi do całkowitego zniszczenia roślin.

W czasie rozwoju liści właściwych, ślimaki wygryzają w nich otwory i strzępią brzegi, pozostawiając niekiedy tylko nerwy główne. Uszkodzenia te mogą również prowadzić do wzrostu porażenia roślin przez chorobotwórcze patogeny takie jak: wirusy, bakterie i grzyby. Silnie uszkodzone rośliny są osłabione i podatne na wymarzanie.

Określić zagęszczenie

W ozimych uprawach ważne jest określenie zagęszczenia i rozmieszczenia ślimaków nagich. Ustala się to na podstawie liczby osobników odłowionych w pułapki chwytne. Najczęściej używane są maty o wymiarach 50 x 50 cm, wykonane z czarnej folii, filcu, a od góry folii aluminiowej, która ma za zadanie odbijać promienie słoneczne. Pod pułapkami umieszcza się pokarm (świeże warzywa) lub granulki moluskocydów, jako przynętę wabiącą ślimaki. Przynęty wymienia się 2-3 razy w tygodniu, po policzeniu i usunięciu odłowionych ślimaków. Maty wskazują na liczebność ślimaków i ilość gatunków na plantacji. Zastosować należy co najmniej 10 pułapek na 1 ha uprawy. Drugim sposobem jest liczenie ślimaków w ramkach (40 x 40). Wykonuje się to głównie rano lub wieczorem oraz w trakcie opadów. Ramki dostarczają informacji na temat obecności i nasilenia występowania ślimaków na polu, w momencie ich najwyższej aktywności.

tekst i fot. dr inż. Monika Jaskulska

IOR – PIB, Poznań

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 09/2023 miesięcznika „Przedsiębiorca Rolny”